Toxoplasma gondii
De parasiet die toxoplasmose veroorzaakt heet Toxoplasma gondii, kortweg Toxo. Je kunt ermee besmet raken als je in contact komt met ontlasting van katten via de kattenbak, openbare zandbak of tuin of via rauw of onvoldoende verhit vlees. Mensen merken de infectie vaak niet op omdat die zelden tot ziekteverschijnselen leidt en als dat wel zo is, zijn het vage symptomen als moeheid, lusteloosheid of soms koorts. Voor zwangere vrouwen is het een beruchte parasiet omdat een besmetting kan leiden tot een miskraam, aangeboren afwijkingen of het overlijden van het kind.
Verkeersongelukken en zelfmoordpogingen
Sinds enkele jaren zijn er aanwijzingen dat Toxo ook een rol speelt bij verkeersongelukken en zelfmoordpogingen. Diverse onderzoeken maken melding van een verband tussen antistoffen in het bloed en een verhoogde kans op deze gebeurtenissen. Arjen Sutterland legde samen met Franse onderzoekers al deze studies en hun uitkomsten naast elkaar – een meta-analyse heet dat. 14 van deze onderzoeken keken naar het verband tussen zelfmoord en Toxo, en 11 namen de relatie met verkeersongelukken onder de loep.
Spieren en hersenen
'Toxo infecteert alle warmbloedige dieren, inclusief de mens. Maar de parasiet kan zich alleen in de darmen van katachtigen voortplanten. Die heeft er dus baat bij om in die darmen terecht te komen. We weten dat als Toxo andere dieren besmet, zoals muizen, de parasiet hun gedrag beïnvloedt. Als die geïnfecteerd raken, nestelt de parasiet zich onder meer in de spieren en de hersenen. De muizen gaan dan meer risico’s nemen: ze rennen minder vlak langs muren en meer op onbeschutte plekken, waardoor ze een makkelijker prooi worden. Ook is hun reactietijd trager. Kortom: ze worden sneller opgegeten door katten.'
Impulsieve reactie
'Wij vermoeden dat de parasiet een soortgelijk effect kan hebben op mensen. Mogelijk nemen geïnfecteerde personen meer risico’s in het verkeer. Of ze hebben net wat meer moeite met het verdelen van hun aandacht. Ze reageren vaker impulsief. Het is niet zo dat je geïnfecteerd raakt en dan meteen aan zelfmoord denkt. Maar als je al depressief bent en met de gedachte rondloopt dat je niet meer wil leven, dan handel je wellicht eerder daarnaar omdat je impulsiever gedrag vertoont.'
Verband
'Het bewijs stapelt zich op dat een infectie met Toxo het gedrag van mensen kan beïnvloeden. Mensen met toxoplasmose hebben vaker psychische aandoeningen als schizofrenie. Nu is dit verband erbij gekomen. Het bewijs is echter nog niet keihard. Het is nu niet met 100 procent zekerheid te zeggen dat je eerder een ongeluk in het verkeer krijgt omdat je besmet bent met Toxo. Wat ook zou kunnen, is dat impulsieve mensen sneller zo’n infectie oplopen. Eerst moeten we andere zaken uitsluiten die voor dit verband zorgen.'
Theoretisch
'Toxo komt vrij veel voor, ongeveer 1 op de 3 mensen is ermee besmet. Op basis hiervan kunnen we uitrekenen hoeveel ongelukken en zelfmoorden het scheelt als we erin zouden slagen om al deze infecties te voorkomen. We komen dan uit op 17 procent minder verkeersongevallen en 10 procent minder zelfmoorden. Maar dat is puur theoretisch geredeneerd.'
Ongeboren kind
'In dit stadium zoeken we nog steeds naar bewijs dat toxoplasmose meer schadelijke gevolgen voor de mens kan hebben dan we tot nu toe dachten. Er zijn een aantal dingen die we al weten: de parasiet is gevaarlijk voor het ongeboren kind. Daarom moeten zwangere vrouwen geen kattenbakken verschonen of rauw vlees als filet americain eten.'
Vaccin
'Naarmate we hardere bewijzen vinden, zou je aan meer maatregelen voor de hele bevolking kunnen denken om te voorkomen dat we de parasiet binnenkrijgen. Daarin kan de voedingsindustrie bijvoorbeeld een rol spelen. Maar je kunt ook denken aan een vaccin tegen Toxo. Tot nu toe is er nog niet veel geld geïnvesteerd om zoiets te ontwikkelen. Wel lopen er studies die nagaan hoe je de schadelijke gevolgen van een infectie kunt beperken.'