De zwangerschap is immunologisch gezien een bijzonder interessante periode. Het embryo dat zich in de baarmoeder nestelt, bestaat immers voor de helft uit lichaamsvreemd materiaal van de partner. Waarom worden bacteriën, virussen en tumorcellen wel aangevallen en opgeruimd en de embryonale cellen niet?
Afweer aanpassen
“Het lichaam heeft een ingenieus en complex systeem van immunologische aanpassingen in de baarmoeder ontwikkeld, zodat het embryo zich kan ontwikkelen in een niet-vijandig milieu”, zegt medisch immunoloog Renate van der Molen. “Vooral in de placenta, die de verbinding vormt tussen moeder en kind, vinden allerlei aanpassingen in de afweer plaats. Hoewel de kennis daarover de afgelopen jaren behoorlijk is toegenomen, zijn er nog veel vragen die we moeten beantwoorden.”
Dempend effect
Een van die vragen is de rol die B-cellen spelen bij de zwangerschap. “B-cellen staan bekend om hun vermogen om antistoffen te produceren”, zegt onderzoeker Laboratoriumgeneeskunde Marilen Benner, die met collega’s de activiteit van de cellen in de baarmoeder minutieus heeft onderzocht. “Meestal worden antistoffen in verband gebracht met zwangerschapsproblemen. Wij zagen echter dat de B-cellen in de baarmoeder in het begin van de zwangerschap misschien wel een andere functie hebben en juist een dempend effect op het afweersysteem hebben en daarmee de tolerantie voor het ‘lichaamsvreemde materiaal’ lijken te vergroten.”
Gezonde zwangerschap
Dat doen ze door veel interleukine-10 (IL-10) te produceren. Benner: “Het is bekend dat IL-10 een cruciale cytokine is voor de aanleg van een gezonde zwangerschap en het voorkomen van vroeggeboortes. B-cellen in de baarmoeder doen dit veel sterker dan B-cellen in het bloed. Ook de uiterlijke kenmerken van B-cellen die we in de baarmoeder vinden zijn anders dan die van B-cellen die in de bloedbaan circuleren”.
Complicaties voorkomen
Elke zwangerschap is een uitdaging voor het afweersysteem. Cellen van het embryo moeten in de baarmoederwand ingroeien. Dit is een essentieel proces om de placenta aan te leggen, die de verbinding tussen moeder en kind gaat vormen. Van der Molen, die het onderzoek coördineerde: “Inzicht in de werking van het immuunsysteem van de baarmoeder is nodig om te begrijpen hoe zwangerschapscomplicaties precies ontstaan. Complicaties zoals zwangerschapsvergiftiging (of in zware gevallen HELLP-syndroom) kunnen levensbedreigend zijn voor moeder en kind. Met ons onderzoek proberen we beter begrijpen hoe die complicaties ontstaan en hopen we die op termijn te verminderen of te voorkomen.”