Opioïden worden voorgeschreven bij hevige of chronische pijn, bijvoorbeeld bij kanker, na een ongeval of operatie. Ze kunnen aanleiding geven tot gewenning en afhankelijkheid. Er zijn zwakwerkende opioïden, zoals tramadol en sterkwerkende, zoals morfine, oxycodon en fentanyl. Vanuit binnen- en buitenland zijn er signalen van een toename in het voorschrijven van (sterkwerkend) opioïden.
Toename in voorschrijven van sterkwerkende opioïden
Uit het onderzoek blijkt dat in de periode van 2005 tot en met 2015 het aantal patiënten in Nederland dat een sterkwerkende opioïde voorgeschreven kreeg, is verzesvoudigd (zie figuur). Vooral het voorschrijven van oxycodon is aanzienlijk gestegen. Dit is in lijn met de trend in andere landen. De toename is het sterkst in Nederlanders boven de 75 jaar en zou dus mogelijk deels kunnen worden verklaard door de vergrijzende bevolking. Overigens worden in totaliteit sterkwerkende opioïden nog steeds minder vaak voorgeschreven dan zwakwerkende opioïden.
Toename vooral in voorschrijven bij andere aandoeningen dan kanker
De toename in voorschrijven van opioïden komt vooral door een toename in voorschrijven bij andere aandoeningen dan kanker. Huisartsen schrijven opioïden vooral voor bij klachten, symptomen en aandoeningen van het bewegingsapparaat, zoals rug-, nek-, en schouderpijn. In 80% van de gevallen waarbij voor het eerst een opioïde werd voorgeschreven bij andere aandoeningen dan kanker, koos de huisarts voor een zwakwerkend opioïde. Dit is conform de adviezen in de NHG-standaard “Pijn”. Aan het gebruik van opioïden zijn ook risico’s verbonden, zoals een grotere kans op vallen door sufheid.
Deze praktijkgegevens kunnen voor het CBG van belangrijke aanvullende waarde zijn om bij het beoordelen van geneesmiddelen de praktijksituatie goed mee te kunnen wegen.
Het NIVEL onderzocht de veranderingen in opioïde voorschrijven in de huisartsenpraktijk over de periode 2005-2015. Hiervoor is gebruik gemaakt van gegevens van huisartsenpraktijken die deelnemen aan NIVEL Zorgregistraties eerste lijn. Dit project is uitgevoerd in het kader van een samenwerking tussen het NIVEL en het CBG.