Dit concluderen onderzoekers van het Radboudumc op basis van hersenonderzoek bij ouderen met overgewicht en de ziekte van de kleine vaten in de hersenen, vaak cerebral small vessel disease of cSVD genoemd. In een publicatie in Neurology van 27 augustus beschrijven zij een sterke relatie tussen overgewicht en hersenconditie.
Wereldwijd neemt het aantal mensen met zowel dementie als overgewicht sterk toe. Het hart- en vaatstelsel is hier een belangrijke schakel tussen. Immers is al langer bekend dat overgewicht het risico op hart- en vaatziekten vergroot. Tegelijk is een goede doorbloeding belangrijk voor een optimale hersenfunctie. Op het moment dat de conditie van de vaten achteruit gaat, hebben de hersenen daaronder te lijden.
Onderzoekers Ilse Arnoldussen en Amanda Kiliaan van het Radboudumc kijken in detail naar de relatie tussen overgewicht en hersengezondheid. Een eerder onderzoek van hen liet al een interessant verband zien tussen lichaamsgewicht en dementie. Ze beschreven dat mensen die op middelbare leeftijd obesitas hebben, een aantal jaren later, zo tussen hun 70ste en 80ste levensjaar, ineens zeer sterk dalen in lichaamsgewicht, wat samen gaat met cognitieve achteruitgang. Dit laatste vertaalt zich terug in een sterk stijgend risico op dementie.
De link tussen gewicht en dementie
Om te onderzoeken wat er nu precies gebeurt bij dat omslagpunt rond het 70ste levensjaar, volgden de onderzoekers in de zogeheten RUN-DMC studie ruim 500 volwassen in de leeftijd van 50 tot 85 jaar gedurende een periode van negen jaar. Bij aanvang van de studie hadden de deelnemers allemaal cerebral small vessel disease (cSVD). Dit is een verzamelnaam voor problemen in de kleine bloedvaten in de hersenen. Met behulp van MRI-scans werden de hersenen van de proefpersonen in kaart gebracht. Na negen jaar is opnieuw naar de hersenen gekeken.
Bij de proefpersonen werd een duidelijke relatie gevonden tussen een hoger lichaamsgewicht en minder grijze stof in de hersenen, met name in de hippocampus. Van dit hersengebied is bekend dat het een relatie heeft met de ontwikkeling van dementie. Ilse Arnoldussen: ‘We zien bij oudere mensen die ergens net vóór of rond het omslagpunt zitten, dat veel vet rondom de buik gerelateerd is aan een versnelde achteruitgang in de hoeveelheid witte stof in de hersenen. En dat maakt cSVD een link tussen overgewicht en het uiteindelijke risico op dementie.’
Door ook op latere leeftijd op je gewicht te blijven letten, ben je in staat je hersenen gezonder te houden, legt Arnoldussen uit: ‘Het idee heerst dat het op oudere leeftijd niet meer zo’n zin heeft om af te vallen. Maar uit ons onderzoek blijkt dat het wel degelijk verschil kan uitmaken. Als je een gezond gewicht hebt, kan dat het risico op dementie verlagen.’
Kiliaan benadrukt de keten van verbindingen: ‘Cerebral small vessel disease is een vroege oorzaak voor heel veel neurodegeneratieve aandoeningen, zoals Alzheimer en de ziekte van Parkinson. Een te hoge bloeddruk is weer een grote risicofactor voor cSVD, maar obesitas zit dáár dus nog voor.’