Jaarlijks komen in Nederland 70.000 vrouwen in het ziekenhuis met een knobbeltje of zwelling in de borst. Zij krijgen nu als eerste onderzoek een mammogram, een röntgenfoto van de borst. Vrouwen ervaren dat onderzoek veelal als belastend, omdat de borsten worden samengedrukt. Dit mammogram leidt zelden tot een verklaring van de klacht en daarom volgt vrijwel altijd alsnog een echo ter plaatse van de klacht om tot een diagnose te komen.
Waarom maken we niet eerst een echo en alleen als het nodig is een röntgenfoto? Borstradiologen Linda Appelman en Ritse Mann van het Radboudumc zetten een grootschalig onderzoek op om dat uit te zoeken. Ze draaiden bij tweeduizend vrouwen met lokale borstklachten de volgorde van beeldvorming om: eerst echo en dan mammografie. Alleen gespecialiseerde borstradiologen voerden deze echo’s uit, in het Radboudumc in Nijmegen, het Noordwest Ziekenhuis in Alkmaar en het St. Antonius in Utrecht.
Geruststellen
Uit de studie blijkt dat de echo heel betrouwbaar is: de techniek kan borstkanker uitsluiten met 99,8% zekerheid. Vier op de vijf vrouwen kon al tijdens de echo gerustgesteld worden. Zij hadden alleen een goedaardige afwijking, bijvoorbeeld een cyste. Bij één op de vijf vrouwen gaf echo nog geen zekerheid. Zij kregen vervolgonderzoek en de helft van hen bleek uiteindelijk een bepaalde vorm van borstkanker te hebben.
Appelman ziet grote voordelen van echo voor de patiënt: ‘Een vrouw heeft direct contact met de radioloog en de laborant. Ze kan de klacht beter uitleggen en aanwijzen. De radioloog kan meteen op basis van de beelden vertellen wat de oorzaak van de klacht is. Als de beelden op de echo niet verdacht zijn, kan de vrouw ook direct worden gerustgesteld. Daarnaast is echografie niet pijnlijk en wordt er geen röntgenstraling gebruikt.’
Hulpmiddel
De vraag is of de echo het mammogram in de toekomst zal gaan vervangen. ‘Ik denk dat de aard van de klacht, de echobeelden, de leeftijd en eventuele deelname aan het bevolkingsonderzoek belangrijke factoren zijn bij de afweging om alsnog een mammogram te maken. In veel gevallen zal het niet nodig zijn’, zegt Appelman. ‘Een mammogram heeft vooral meerwaarde bij borstkankerscreening en wanneer een arts de borsten allebei helemaal wil bekijken bij verdenking op borstkanker.’
Een nadeel van echo is dat de borstradioloog alleen het deel van de borst met de klacht controleert. Beide borsten helemaal checken met echo is te veel werk. Bij 0,4% van de vrouwen in de studie werd op het mammogram toch (een voorstadium van) borstkanker geconstateerd op een andere plek dan waar de klacht zat. Appelman: ‘Dit waren dus toevalsbevindingen, die normaal aan het licht zouden komen tijdens de borstkankerscreening of wanneer er klachten ontstaan.’
Het onderzoeksteam maakte een stroomdiagram dat aangeeft wanneer na de echo vervolgonderzoek nodig is. Dit hulpmiddel houdt rekening met leeftijd, deelname aan het bevolkingsonderzoek, de klacht, het klinische beeld en hoe duidelijk de echo is. ‘Doe sowieso vervolgonderzoek bij twijfel’, adviseert Appelman. ‘Dat kan een mammogram zijn, maar waarschijnlijk levert een biopt meer duidelijkheid.’ De toepasbaarheid van het stroomdiagram en het effect van het daadwerkelijk weglaten van mammografie zal verder onderzocht worden.