Nieuw gepubliceerde onderzoeken van verschillende Nederlandse universiteiten bevestigen waar foodwatch zich al jaren hard voor maakt: wetgeving is broodnodig, want de vrijblijvende afspraken met de voedingsindustrie volstaan niet om overgewicht tegen te gaan. Het huidige kabinet, dat binnenkort aftreedt, bevestigt dit. Huidig staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Blokhuis: “Tegelijkertijd, zo zeg ik in alle openheid, zijn we er niet met de huidige inzet. (…) Dat was al van begin af aan duidelijk.”
Campaigner Elif Stepman van foodwatch: “Het is onvoorstelbaar dat het huidige kabinet ondanks de kennis van goede maatregelen én het bewijs dat ze ook in Nederland werken, weigert om ze door te voeren. Eén plus één is twee zou je denken. Helaas is dit in Nederland nul. Hopelijk vertegenwoordigt het volgende kabinet straks echt eens ons recht op gezonde voeding, in plaats van de belangen van de voedingsindustrie.”
Inzet preventie faalt
De huidige maatregelen om overgewicht preventief tegen te gaan falen, zo is opnieuw duidelijk geworden uit het preventiedebat in de Tweede Kamer deze week. Uit onderzoek van het RIVM blijkt dat overgewicht toeneemt ten tijde van corona, terwijl momenteel al de helft van de volwassen Nederlanders te zwaar is. Ook de gezondheidsverschillen blijven toenemen. De staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport benadrukt, op basis van een analyse van het RIVM, dat extra stappen noodzakelijk zijn.
Welke stappen dit zouden kunnen zijn, weet het ministerie al tijden: bijvoorbeeld een suikertaks en een lagere btw op groente en fruit. Blokhuis: “Van beide instrumenten zou ik willen zeggen: laten we daar alsjeblieft niet keihard nee tegen zeggen, maar laten we die als serieus huiswerk meegeven aan een volgend kabinet.” Ook het overweldigende aanbod van ongezonde voedingsproducten moet strenger worden aangepakt volgens de staatssecretaris: “ambitieuzere doelen, overheid aan zet, met een bredere focus. Overigens willen wij daarbij zo veel mogelijk aanhaken bij de Schijf van Vijf.” Eerder zei Blokhuis ook strengere regels rond kindermarketing te willen, namelijk geen reclame meer voor producten die buiten de Schijf van Vijf (een gezond voedingspatroon) vallen. Volgens de voedingsindustrie, die eigenhandig de marketingregels via ‘zelfregulering’ vastlegt, is hier echter “geen draagvlak voor”. Blokhuis: “Om het zelfregulerende systeem goed te laten werken moet de industrie ook meebewegen, anders moeten we kijken naar alternatieven zoals wetgeving.”
Consumentenoffensief voor wettelijke maatregelen
Toch neemt het huidige kabinet geen wettelijke en financiële maatregelen, terwijl foodwatch hier samen met experts, het middenveld, meerdere grote steden en politici al jaren op aanstuurt. Om het gebrek aan daadkracht te verklaren, stellen steeds meer politici vragen over de invloed van de voedingsindustrie bij het vaststellen van maatregelen tegen overgewicht. Zo verzoekt een motie voor de Tweede Kamer “de regering, bij een verdere uitwerking van het Preventieakkoord, net zoals nu al is gebeurd met de tabaksindustrie, de industrie niet te betrekken”.
Via het ‘Offensief voor onze gezondheid’, een campagne georganiseerd door voedselwaakhond foodwatch, roepen consumenten de nieuwe regering vast op om hun gezondheid – in tegenstelling tot het huidige kabinet – eindelijk te laten prevaleren boven de belangen van de voedingsindustrie. Dit door de volgende bewezen effectieve maatregelen, die worden onderbouwd door tientallen Nederlandse experts, eindelijk door te voeren in een regeerakkoord.
1. Voer een suikertaks door
2. Ontwikkel wettelijke doelstellingen voor een gezondere voedselomgeving
3. Verbied alle vormen van ongezonde kindermarketing (onder 18 jaar)
4. Verlaag de btw op groente en fruit maximaal
5. Laat misleidende verpakkingen niet ongestraft
Onderzoekers hekelen overheid
Consumenten laten al jaren van zich horen: zo werd de petitie van foodwatch voor btw-vrije groente en fruit 120.000 keer ondertekend. Niet alleen consumenten willen strengere regulering, ook onderzoekers dringen hier op aan. “Overheid schuift maatregelen voor zich uit”, concludeert nieuw onderzoek van Wageningen University & Research en de Universiteit Utrecht naar het rijksoverheidsbeleid omtrent de voedselomgeving in Nederland. Aan dit onderzoek nam ook foodwatch deel, als één van de vele experts. Volgens de studie is het Nederlandse beleid – ten opzichte van internationale best practices – voor 50% te zwak en voor 41% van de beleidsindicatoren zelfs afwezig of zeer beperkt. Het onderzoek wijst verder uit dat “de overheid te weinig doet om de commerciële invloeden op beleid te beperken”.
Soortgelijke conclusies worden gedaan in nieuw onderzoek van de Universiteit van Amsterdam: de regelgeving is achter gaan lopen op de wetenschap. Het is al lang bekend dat de verantwoordelijkheid om gezonder te eten niet mag worden afgeschoven op de consument, onder het mom van ‘individuele keuzevrijheid’. Er is betere wetgeving nodig om het voedselaanbod gezonder te maken, want de huidige omgeving stimuleert Nederlanders om overmatig ongezond te eten. De overheid heeft de verantwoordelijkheid én zorgplicht om de gezondheid van haar burgers te beschermen.