Hoogleraar
Hij zoekt daarom naar manieren om de tumoren toch vatbaar te maken voor het eigen afweersysteem. Van Hall is vanaf 1 juni benoemd tot Leidse hoogleraar Experimentele tumorimmunologie, in het bijzonder ontsnappingsmechanismen van tumoren.
'Altijd al geboeid door immunologie en afweer'
Van Hall was altijd al geboeid door immunologie en het afweersysteem. In 1994 startte hij zijn promotie aan het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). 'Ik wilde weten hoe we het afweersysteem konden gebruiken om ziektes zoals kanker te bestrijden'.
Niet geloofd in afweer
In die tijd was het nog niet zo vanzelfsprekend om je hierin te verdiepen. 'Er werd toen eigenlijk niet geloofd dat het afweersysteem iets kon betekenen tegen kanker, het werd niet serieus genomen.' Zo’n tien jaar geleden kwam daar verandering in toen de eerste patiënten met pigmentcelkanker werden behandeld met een immuuntherapie. 'Iedereen was ineens laaiend enthousiast toen bleek dat het aansloeg.'
(On)zichtbare tumoren
Het eigen afweersysteem wordt tegenwoordig steeds vaker gebruikt om tumoren te behandelen. Maar dan moet het immuunsysteem wel weten dat er tumorcellen in het lichaam zijn. 'Het is eigenlijk een soort kat en muis spel', zegt Van Hall. 'Tumoren proberen zo onzichtbaar mogelijk te blijven zodat ze niet herkend worden door het afweersysteem. Sommige tumoren produceren bijvoorbeeld niet de eiwitten waaraan het afweersysteem hen kan herkennen.'
Toeval
Bij toeval kwamen Van Hall en zijn team erachter dat deze tumoren toch niet zo onzichtbaar waren. 'Wij identificeerden als eersten eiwitten op deze tumorcellen waardoor het afweersysteem ze alsnog kon herkennen. Deze eiwitten noemen we TEIPPs.' De komende jaren wil Van Hall onderzoeken of een therapeutisch vaccin met deze eiwitten een afweerreactie tegen de tumorcellen opwekt in patiënten met longkanker. De eerste klinische studies hiernaar starten binnenkort.
Afweercellen minder werkzaam
Naast zich onzichtbaar maken, kunnen sommige tumoren de activiteit van het afweersysteem remmen. Zo brengen ze bepaalde eiwitten tot expressie die binden aan de NKG2A-receptor op afweercellen waardoor ze minder werkzaam worden. 'Wij lieten als één van de eersten zien dat we de activiteit van afweercellen weer konden verhogen door de NKG2A-receptor te blokkeren.' Er lopen al klinische studies naar deze remmer maar Van Hall is meer geïnteresseerd in de biologie erachter. 'De komende jaren wil ik onderzoeken hoe deze remming precies werkt.'
Tumorcellen infecteren
Daarnaast werkt Van Hall aan een nieuwe manier om het afweersysteem een handje te helpen in zijn gevecht tegen tumorcellen. 'Hiervoor gebruiken we oncolytische virussen. Deze virussen infecteren bijna alleen maar tumorcellen. Omdat geïnfecteerde cellen altijd herkend en opgeruimd worden door het afweersysteem, kunnen ze niet langer ontsnappen. Het is als het ware een extra alarmering voor je lichaam dat er iets niet klopt en het in actie moet komen.' Van Hall heeft hoge verwachtingen van deze nieuwe aanpak.