Dat schrijven wetenschappers van TropIQ Health Sciences, een spin-off van het Radboudumc, met Engelse en Amerikaanse collega’s in het wetenschapsblad PNAS.
Ieder jaar worden honderden miljoenen mensen ziek door malaria, Zika en andere insectgebonden infectieziekten in (sub)tropische regio’s in de wereld. In 2016 overleed nog een half miljoen kinderen in Afrika aan malaria.
Zika gaf in de recente uitbraken vooral (ernstige) afwijkingen te zien bij pasgeboren baby’s van geïnfecteerde moeders. En de tropische infectieziekte dengue (knokkelkoorts) infecteert jaarlijks 50 tot 100 miljoen mensen, resulterend in een half miljoen ziekenhuisopnamen en tussen de 12.500 tot 25.000 sterfgevallen.
Geen vaccin en toenemende resistentie
‘Bestrijding van insectgebonden ziekten berust grotendeels op het gebruik van insecticiden en muskietennetten, maar deze benaderingen zijn niet voldoende om uitbraken te voorkomen’, aldus Robert Sauerwein, wetenschappelijk directeur (CSO) van TropIQ en hoogleraar Medische Parasitologie aan het Radboudumc in Nijmegen. ‘Voor veel ziektes zijn geen vaccins beschikbaar en geneesmiddelen verliezen hun werking door toenemende resistentie.’
Snel inperken
Onderzoekers van TropIQ Health Sciences en collega’s van onder andere het California Institute for Biomedical Research (Calibr) en het Imperial College in London onderzochten het effect van een klasse diergeneesmiddelen, de zogenoemde isoxazolines, op de uitbraak van infectieziekten zoals malaria, Zika en dengue. De medicijnen voorkomen niet dat mensen geïnfecteerd raken, maar zorgen er wel voor dat de overbrengers van de ziekte – stekende muggen – snel sterven na een bloedmaal. Op deze manier kan verdere verspreiding snel worden ingeperkt.
Effectief bij zeer lage dosis
Koen Dechering, directeur (CEO) van TropIQ Health Sciences: ‘Al bij een zeer lage dosis in menselijk bloed doden isoxazolines alle stekende insecten. Eenmalige toediening van het middel aan minder dan een derde van de bevolking kan het aantal ziektegevallen in sommige gevallen tot wel 97 procent verminderen.’Het onderzoek, mede mogelijk gemaakt door de Bill and Melinda Gates Foundation, is gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS). Daarin beschrijven de onderzoekers dat een eenmalige lage dosis van de twee geteste isoxazolines - fluralaner en afoxolaner - 50 tot 90 dagen werkzaam kan zijn tegen de insecten. Beide stoffen werken ook tegen insecten die resistent zijn tegen veelgebruikte insecticiden.
Grote impact
‘Muggen houden van nattigheid en in veel regio’s komen infectieziekten met name voor in het regenseizoen’ zegt Matt Tremblay, COO van Calibr. ‘Wanneer je een isoxazoline toedient aan het begin van het natte seizoen kan dit een langdurige bescherming geven tegen nieuwe infecties.’ Dechering: ‘Door insecten overgedragen infectieziekten zijn in veel landen nog altijd een belangrijke doodsoorzaak. ‘Daarom zijn nieuwe medicijnen om uitbraken te voorkomen nog altijd hard nodig. Isoxazolines zijn bijzonder effectief tegen meerdere insecten, en kunnen een grote impact hebben op diverse infectieziekten in landen met een beperkte medische infrastructuur.’