De overheid inde iets meer dan 20 miljard euro aan milieubelastingen en ruim 4,5 miljard euro aan milieuheffingen in 2015. Milieubelastingen komen in de algemene middelen van de overheid en zijn vooral gekoppeld aan het bezit en gebruik van auto’s en het energieverbruik. Opgelegde accijnzen op benzine en overige minerale oliën bezorgden de overheid 7,9 miljard euro aan inkomsten. Motorrijtuigenbelasting en belasting op nieuwe personenauto’s en motorvoertuigen (bpm) waren goed voor respectievelijk 5,5 en 1,5 miljard euro. De energiebelasting leverde de staatskas 4,5 miljard euro op.
Milieuheffingen worden opgelegd om specifieke milieudiensten te financieren. Het betreft hoofdzakelijk de afvalstoffenheffing (1,8 miljard euro), rioolrechten (1,5 miljard) en de afvalwaterheffing (1,2 miljard).
De vervuiler betaalt niet altijd het meest
Het principe dat de vervuiler betaalt, gaat niet altijd op. In Nederland komt de meeste energie nog van fossiele brandstoffen, wat zorgt voor uitstoot van broeikasgassen. De overheid probeert deze uitstoot terug te dringen, bijvoorbeeld door het heffen van belasting op het verbruik van stroom en aardgas. Producenten zijn verantwoordelijk voor 80 procent van de uitstoot van broeikasgassen, maar betalen nog niet de helft van de belastingen op energie. Dit betekent dat huishoudens, die nog geen vijfde bijdragen aan de uitstoot van broeikasgassen, meer dan de helft betalen. Dit komt mede doordat de tarieven van de energiebelasting hoger zijn voor kleinverbruikers zoals huishoudens en lager voor grootverbruikers zoals producenten.
Milieubelastingen en -heffingen in Nederland relatief hoog
Het aandeel van de milieubelastingen en –heffingen in de totale belastingopbrengsten kwam in 2015 uit op 15,7 procent. Het percentage daalde daarmee voor het vierde jaar op rij. In 2011 kwam nog 17,1 procent van de belastinginkomsten uit milieubelastingen en –heffingen. De afgelopen drie jaar waren de opbrengsten van de milieubelastingen en –heffingen weliswaar telkens hoger dan een jaar eerder, maar de totale belastingopbrengsten groeiden harder.
Vergeleken met andere Europese landen is het aandeel van de milieubelastingen in Nederland hoog. In 2014 maakten de ontvangen milieubelastingen en –heffingen 9 procent uit van alle ontvangen belastingen inclusief sociale premies. Het gemiddelde van de 28 landen in de Europese Unie was 6,4 procent. In Slovenië was het percentage het hoogst (10,6 procent) en in Frankrijk het laagst (4,5 procent). In alle EU-landen bestaan de milieubelastingen vooral uit belastingen op energie; in Tsjechië, Litouwen en Luxemburg is dat zelfs meer dan 90 procent.