Drie op de tien volwassen Nederlanders beschikt over onvoldoende functionele lees- en rekenvaardigheden en onvoldoende vermogen om (gezondheids-)informatie te vinden en te verwerken. Maar gezondheidsvaardigheden zijn te leren en te ontwikkelen en ook zorgaanbieders en instellingen kunnen leren beter met mensen met lage gezondheidsvaardigheden om te gaan.
'Niet iedereen is daar echter even goed toe in staat'
Van Nederlandse burgers en patiënten wordt steeds meer verwacht dat zij over de vaardigheden beschikken om een actieve rol op zich nemen in de zorg voor hun eigen gezondheid en ziekte en die van hun naasten. Niet iedereen is daar echter even goed toe in staat.
Gezondheidsvaardigheden worden op verschillende manieren gedefinieerd. In meer beperkte definities ligt de nadruk op functionele lees- en rekenvaardigheden en het vermogen om informatie te vinden en te verwerken (health literacy). Bredere definities omvatten aspecten zoals zelfvertrouwen, motivatie, kritisch vermogen en sociale vaardigheden. In de kennissynthese ‘Gezondheidsvaardigheden: Niet voor iedereen vanzelfsprekend’ van het NIVEL wordt de stand van de kennis over gezondheidsvaardigheden opgemaakt.
Gezondheidsuitkomsten
Gezondheidsvaardigheden houden verband met het niveau van kennis en informatie, en hebben invloed op de leefstijl, het zorggebruik en toegang tot de zorg, communicatie met de zorgverlener, zelfmanagement en medicijngebruik. Lage gezondheidsvaardigheden hangen samen met slechtere gezondheidsuitkomsten: een minder goede gezondheid en een grotere kans op overlijden. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) beschouwt gezondheidsvaardigheden als dé centrale determinant van ongelijkheid in gezondheid.
Door de grote verschillen in gezondheid en ziekte tussen mensen met een verschillende sociaaleconomische achtergrond en de steeds grotere rol en verantwoordelijkheid van burgers voor hun eigen gezondheid, neemt de aandacht voor gezondheidsvaardigheden zowel in Nederland als Europa toe.
Vaardigheden leren
Uit met name Amerikaans onderzoek blijkt dat gezondheidsvaardigheden competenties zijn die je kan leren en ontwikkelen. In de VS zijn verschillende interventies ontwikkeld om gezondheidsvaardigheden te bevorderen. Volgens NIVEL-onderzoeker Jany Rademakers loopt Europa enigszins achter. “We kunnen veel leren van dat Amerikaanse onderzoek, maar niet alles is te generaliseren naar de Nederlandse situatie.” Daarom is er volgens Rademakers meer Nederlands onderzoek nodig naar gezondheidsvaardigheden.