Ook allerlei vormen van misleiding komen voor. Klanten gaan zelden naar de politie als er sprake is van uitbuiting. De illusie van vrijwilligheid wordt zo in stand gehouden. Beter is om te voorkomen dat kwetsbare personen in de prostitutie belanden.
Nederland heeft een liberaal systeem: zowel prostitutie, het houden van clubs, als het optreden als pooier zijn onder bepaalde voorwaarden legaal. Een deel van het sekswerk vindt vrijwillig plaats, een deel niet. Raamprostitutie is goed zichtbaar, maar de verschuiving naar het internet maakt sekswerk steeds minder goed controleerbaar. Vooral kwetsbare sekswerkers ondervinden de gevolgen daarvan.
Onderzoek rechterlijke uitspraken
Vijftig rechterlijke uitspraken zijn geanalyseerd waarin iemand voor mensenhandel in de seksindustrie is veroordeeld. De onderzoekers gingen na welke tactieken mensenhandelaren gebruiken om het slachtoffer voor hen te laten werken: misbruik kwetsbare positie slachtoffer, faciliteren, misleiden, controleren, bedreigen, fysiek geweld, en instructies geven.
Kwetsbare positie slachtoffers
Mensenhandelaren maken vaak misbruik van de kwetsbare positie van het slachtoffer. Verschillende slachtoffers zaten bijvoorbeeld in een opvanghuis toen zij door een mensenhandelaar werden benaderd. Zij waren soms als kind al misbruikt. Sommige slachtoffers werden verslaafd gemaakt aan drugs. Telefoon of paspoort werden hen afgenomen. Zij werden op een plek ver weg gehuisvest. Daardoor konden ze minder goed hulp inroepen. Sommige slachtoffers waren verstandelijk beperkt, of spraken geen Nederlands. Slachtoffers hadden vaak een veelheid aan persoonlijke problemen.
Misleiding
Misleiding van het slachtoffer komt ook regelmatig voor. De uitbuiter doet net of er een liefdesrelatie is. Ze gaan samen een betere toekomst opbouwen, zegt hij. Het slachtoffer krijgt soms een tatoeage om te laten zien dat zij en hij een 'team' vormen. De uitbuiter betaalt reis en verblijf van de sekswerker, maar dat moet ze dan wel terugverdienen en daarom moet ze veel klanten bedienen. Hij controleert vervolgens of de vrouw haar werk goed doet: haalt en brengt haar, informeert telefonisch hoe laat klanten komen en gaan, blijft in de buurt, neemt het geld in, en telt de ongebruikte condooms.
Geweld en bedreiging
In sommige zaken wordt het slachtoffer mishandeld. Of een andere sekswerker wordt mishandeld in haar aanwezigheid. Kleding wordt kapotgemaakt. Het slachtoffer en haar kinderen worden soms met de dood bedreigd. De uitbuiter dreigt om een filmpje waarbij het slachtoffer seksuele handelingen met hem verricht, naar haar familie te sturen. Hij dreigt aan de politie te vertellen dat ze haar kind verwaarloost. Sommige uitbuiters zullen haar familie iets aandoen, zeggen ze: 'het pistool ligt al klaar'. Of: het slachtoffer moet terug naar Hongarije. Dit alles met het doel om haar meer te laten verdienen. Als ze ophoudt met werken, zal gebeuren waar hij mee dreigt.
Illusie
Alle onderzochte uitspraken gaan over gedwongen sekswerk. Omdat Nederland een liberaal land is, is het voor mensenhandelaren belangrijk om de schijn te wekken dat het werk vrijwillig plaatsvindt. Ook de klant moet dat geloven, anders gaat hij misschien weg.
Klanten van prostituees zijn goed op de hoogte van signalen van uitbuiting, zo is uit eerder onderzoek bekend. Zij zijn alleen meestal niet bereid om daarmee naar de politie te gaan. Omdat prostitutie een deels onzichtbare branche is, komt uitbuiting daardoor vaak niet aan het licht.
Het onderzoek laat zien dat mensenhandelaren sekswerkers als instrument gebruiken om veel geld te verdienen. Klanten op hun beurt houden, door uitbuiting meestal niet te melden, de illusie van vrijwilligheid bij gedwongen sekswerk in stand. Het is daarom van groot belang om te voorkómen dat kwetsbare personen in de prostitutie belanden. Kennis over tactieken kan daarbij helpen.
Over de onderzoeker
Marijke Malsch is hoogleraar Empirical Legal Studies aan de Open Universiteit en senior onderzoeker bij het NSCR, het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving. Ze doet onderzoek naar een ruime variëteit aan onderwerpen zoals lekenrechtspraak, privacy van slachtoffers, mensenhandel, de betrouwbaarheid van het proces-verbaal van verdachtenverhoor, stalkingswetgeving, de openbaarheid van strafrechtpleging, de afnemende rol van de rechter en de rol van deskundigenbewijs in het strafrecht.