Op de bovenste laag van onze huid, de hoornlaag, leven miljarden micro-organismen zoals bacteriën en schimmels. Die bonte verzameling noemen we het microbioom van de huid. Van deze gasten hebben we normaal gesproken helemaal geen last. Sterker nog, ze hebben meestal een beschermende werking. Maar als de samenstelling van het microbioom uit balans raakt, dan heeft dat gevolgen voor de gezondheid van de huid. Denk daarbij aan eczeem en acne. Een innovatie vanuit het Radboudumc zorgt ervoor dat wetenschappers de wisselwerking tussen micro-organismen en de huid beter kunnen onderzoeken. Daarmee kunnen ze huidziekten beter begrijpen en behandelen.
Geweekte huid
Hoofdonderzoeker Ellen van den Bogaard van de afdeling Dermatologie maakt al jarenlang kunstmatige huid in haar laboratorium. Daarvoor kweekt ze huidcellen langzaam op in ronde plastic bakjes. Zo groeit er een echt stukje huid met een hoornlaag. Tot nog toe bleven micro-organismen daarbij buiten beschouwing. Dat is dus heel anders dan de werkelijke situatie. Van den Bogaard legt uit waarom: ‘In het verleden wilden we juist voorkomen dat er bacteriën bij de kweekhuid terecht komen. De hoornlaag van de kweekhuid is namelijk minder sterk aan de randen van het plastic bakje. Daar is de barrière lek, waardoor bacteriën en schimmels binnendringen in alle lagen van de huid. Huidcellen gaan dan dood, waardoor je geen onderzoek kunt doen.’
De oplossing die onderzoeker Gijs Rikken vond voor dit probleem is ogenschijnlijk simpel. In de lades van het laboratorium vond hij een glazen cilinder. Een buisje met aan beide kanten een open einde, met een iets kleinere diameter dan die van het plastic bakje. Hij plaatste deze cilinder op het midden van het stukje kweekhuid, dus vrij van de randen van het plastic bakje, en voegde bacteriën in het midden toe. De cilinder vormde als het ware een dijk, waardoor de bacteriën niet bij de zwakkere randen van de kweekhuid konden komen. Dit voorkomt besmetting van de diepere huidlagen. De onderzoekers kunnen nu voor het eerst de natuurlijke interactie tussen het microbioom en de huid bestuderen voor een langere periode. Een andere toepassing is het testen van medicijnen op de kweekhuid.
Geen rocket science
De onderzoekers geven aan dat hun nieuwe methode eenvoudig en breed toepasbaar is. Van den Bogaard: ‘Het plaatsen van de cilinder is niet bepaald rocket science, en je hebt er ook geen dure nieuwe apparatuur voor nodig. Vrijwel elk laboratorium heeft deze cilinders. Omdat we de werkelijke situatie beter benaderen, draagt deze innovatie ook bij aan vermindering van proefdiergebruik. We brengen zo het onderzoek op dit gebied echt een stap verder. En daar blijft het wat mij betreft niet bij. Denk bijvoorbeeld aan het testen van de effecten van cosmetica op de huid. Dat kan zo veel natuurgetrouwer.’