“De eerste hulp heeft een acceptatieplicht om iemand die bloedend binnenkomt te behandelen. Ik zou niet inzien waarom het in de ggz anders zou moeten zijn.” Van Os vindt ook dat we toe moeten naar een systeem waarbij patiënten met de ernstigste klachten als eerste geholpen worden, omdat het levensbedreigend kan zijn als zij te lang moeten wachten op zorg.
Selectie aan de poort
Nu is het zo dat patiënten die meerdere problemen tegelijkertijd hebben, zoals een eetstoornis of een verslaving in combinatie met een depressie, vaak nergens terecht kunnen voor een passende behandeling. Een gebroken been in combinatie met een longaandoening zou volgens huisarts Henk Kole nooit leiden tot een afwijzing. “Dat zou iedereen bizar vinden, maar in de ggz is dat eigenlijk normaal.” Ook Kole pleit voor een acceptatieplicht net als de PsyHag, de beroepsvereniging voor kaderhuisartsen gespecialiseerd in de ggz.
De ggz kent lange wachtlijsten. Maar deze groep patiënten komt vaak niet eens op een wachtlijst terecht, omdat zij bij voorbaat al worden afgewezen. Terwijl dit juist de patiëntengroep is die dringend hulp nodig heeft. Van Os: “Er zijn zo'n tienduizend ggz-instellingen in Nederland en die kunnen hun eigen patiënten grotendeels selecteren. Als iemand een depressie heeft, wordt die wel behandeld. Maar als iemand een depressie en nog iets anders heeft, dan zegt men nee.”
Te complex
Nina Brouwer (24) heeft al meer dan 10 jaar zware psychische problemen en zij heeft al meerdere suïcidepogingen achter de rug. Zij heeft anorexia, een depressieve stemmingsstoornis, een conversiestoornis én een persoonlijkheidsstoornis. Veel ggz-instellingen bestempelen haar als te complex. “Je kunt alleen een behandeling krijgen als je voldoet aan alle toelatingseisen. Je moet eigenlijk precies in die kaders passen, anders gaan ze er niet aan beginnen. Bij mijn laatste afwijzing werd het echt zwart voor mijn ogen.”
Het afwijzen van patiënten door ggz-instellingen is ook voor huisartsen een groeiend probleem. Zij moeten vaak eindeloos leuren met patiënten die overal buiten de boot vallen. Huisarts Kole: “Het zijn mensen die ernstig ziek zijn en die worden gewoon aan hun lot overgelaten. Onverantwoord”, vindt hij. Soms voelt hij zich genoodzaakt om ‘dingen iets anders voor te spiegelen’ om patiënten aangemeld te krijgen voor een behandeling. “Die andere diagnose probeer je dan wat te verminderen. Dan lukt het soms wel.”
Cherry picking
Volgens psychiaters, psychologen en huisartsen is de doorgeslagen specialisatie in de ggz een belangrijke oorzaak van het probleem. Naast de grote ggz-instellingen, die van oudsher alle psychische aandoeningen behandelen, is er een wildgroei ontstaan van gespecialiseerde ggz-aanbieders die uitsluitend één of een beperkt aantal aandoeningen behandelen. Complexe patiënten zijn ook niet rendabel voor deze ggz-instellingen omdat zij veel behandeling nodig hebben. Van Os: “Dan krijg je dat ggz-instellingen mensen met eenvoudige aandoeningen graag willen hebben, terwijl mensen met complexe aandoeningen worden afgeweerd.”