Ongeveer 11.500 jaar geleden kregen onze prehistorische voorouders te maken met klimatologische en landschappelijke veranderingen die we nu ook kennen. De gemiddelde temperatuur steeg 1,5 tot 2 graden Celcius per eeuw, met een snel stijgende zeespiegel, toenemende droogte en bosbranden, en migraties van dieren en planten als gevolg.
UGent-archeoloog Philippe Crombé onderzocht de gereedschappen van jagers-verzamelaars-vissers uit onze streken om na te gaan hoe ze omgingen met die veranderende leefomstandigheden. Hij onderzocht kleine stenen pijlpunten en weerhaken (microlieten), om na te gaan hoe het ontwerp en gebruik ervan evolueerde in functie van de veranderingen in het klimaat en de omgeving van het Noordzeebekken.
Pijlpunten als groepssymbool
De variatie in die microlieten bleek veel complexer te zijn dan vooraf werd gedacht. Philippe Crombé veronderstelt dat de jagers hun pijlpunten voornamelijk verschillende vormen gaven om een onderscheid te maken tussen de verschillende ‘etnische’ groepen die langs het Noordzeebekken leefden.
Door de stijgende zeespiegel, die leidde tot de vorming van de Noordzee zoals we die vandaag kennen, ging ongeveer 100.000 km² bewoonbaar gebied verloren. Dit dwong de toenmalige bewoners van het droge Noordzeebekken naar nieuwe gebieden. De concurrentie die hierdoor ontstond tussen de groepen mensen om toegang tot voedsel en materiaal zette hen ertoe aan om de grenzen van hun nieuwe territorium te verdedigen. De verschillende vormen van pijlpunten werden zo symbolen van groepslidmaatschap.
Archeologie en klimaatverandering
Dit onderzoek plaatst de huidige klimaatverandering in een historisch perspectief. Niet voor het eerst moet de mens zich grondig aanpassen aan een veranderend klimaat en omgeving. De mens blijkt in het verleden altijd zeer veerkrachtig geweest te zijn en heeft zich aan de veranderende omstandigheden weten aan te passen. De wetenschappers benadrukken echter dat ze de ernst van de huidige klimaatproblematiek niet willen minimaliseren.
Dit artikel kadert in een nieuwe onderzoekslijn binnen de UGent- vakgroep Archeologie - sectie prehistorie: ‘climate change archaeology’. De wetenschappers onderzoeken de impact van grote (ijstijden) en kleinere klimaatveranderingen op de natuurlijke omgeving en de vroegere mens.