WUR, VU en de UU
Dit onderzoek, uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, is een samenwerking tussen Wageningen University & Research, De Vrije Universiteit Amsterdam en de Universiteit van Utrecht. Volgen en waar nodig bijsturen van beleidsambities en zelfregulering van retailers en horeca is noodzakelijk om de voedselomgeving gezonder te maken.
Uitkomsten onderzoek en hoe verder
De onderzoekers richtten zich op twee dingen. Om een beeld te krijgen hoe makkelijk of moeilijk het is om gezond voedsel te kiezen, bekeken ze het aanbod en de promoties van voedingsmiddelen in supermarkten en een aantal horecaketens. Ze onderzochten in welke mate het assortiment en de promoties in de Schijf van Vijf vielen.
Schijf-van-Vijf producten
Daarnaast onderzochten de wetenschappers hoe een monitor – om het aanbod en de promoties van Schijf-van-Vijf producten in kaart te brengen – het beste opgezet kan worden. Hiervoor interviewden zij experts en stakeholders, onder wie wetenschappers en professionals van supermarkten, horecaketens en brancheorganisaties.
Preventieakkoord
De uitkomsten helpen de overheid om haar beleid, dat gericht is op het optimaliseren van de voedselomgeving, te evalueren. Tot op heden heeft de overheid een dergelijke evaluatie nog niet in gang gezet, al zijn er met het Nationale Preventieakkoord wel al stappen gezet om de voedselomgeving gezonder te maken.
80% aanbod en promoties supermarkten past niet in Schijf van Vijf
Het overzichtsbeeld dat de onderzoekers hebben gemaakt van supermarkten en horecaketens, laat voor beide branches zien dat het aanbod en de promoties vooral bestaan uit producten die niet bijdragen aan een gezond voedingspatroon. Rond de 80% van het aanbod, de aanbiedingen en de instore promoties van supermarkten valt niet in de Schijf van Vijf. De productgroepen niet-alcoholische dranken, alcohol, snoep, koek, vlees en gevogelte werden het meest aangeboden door supermarkten. Deze beslaan samen 36% van het gehele assortiment.
Slechts 13 procent supermarktassortiment in de Schijf van Vijf
De top 5 productgroepen met het hoogste aandeel producten die wel in de Schijf van Vijf vallen bestaat uit eieren, peulvruchten, vis, fruit en groente. Deze groepen beslaan samen slechts 13% van het gehele assortiment.
Frisdrank en snoep
Niet-alcoholische dranken, snoep en suikerwaren, alcoholische dranken, zuivel en samengestelde maaltijden waren in de supermarkt het meest in de aanbieding. Via de kopschappen en impulsmeubels werden snoep en suikerwaren, alcoholische dranken, niet-alcoholische dranken, gebak en koek en hartige snacks het vaakst aangeboden. Kindermarketing werd vooral gebruikt voor producten die niet in de Schijf van Vijf stonden.
91% van aanbod horecaketens niet verantwoord
91% van het aanbod van de horecaketens viel buiten de Schijf van Vijf. Van de promoties van horecaketens via Instagram stond 73% niet in de Schijf van Vijf. Verder vermeldde maar een klein deel van de menukaarten in de horeca (6%) duidelijk de voedingswaarden van de maaltijden of producten. Bij 65% van de bezochte vestigingen was het mogelijk om gratis kraanwater te bestellen, al werd dit zelden helder gecommuniceerd.
'Beeld is niet nieuw'
'Eigenlijk is dit beeld niet nieuw,' zegt onderzoeker Maartje Poelman, universitair docent Consumptie en gezonde levensstijl aan de WUR. Eerdere studies naar het voedselaanbod en de promoties laten eenzelfde beeld zien, al komt de status van de voedselomgeving van zowel supermarkten en horecaketens nu in één rapport samen. Het beeld bevestigt dat we in de preventie van voedingsgerelateerde chronische ziekten echt iets moeten veranderen aan deze omgeving.
'Verbeterproces blijven monitoren'
De onderzoekers vinden het een belangrijke stap dat het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport onderzoekt hoe gezond de voedselomgeving nu is en hoe de ontwikkelingen in die voedselomgeving het beste gevolgd en vastgelegd kunnen worden. Poelman: 'Monitoring is bedoeld om te evalueren of het huidige en toekomstige beleid bijdraagt aan veranderingen van de voedselomgeving. Je zult dit onderzoek dan herhaaldelijk en op grotere schaal moeten uitvoeren.'