Bijwerkingen door hele lichaam
Patiënten met aderverkalking (atherosclerose) krijgen medicijnen toegediend die niet alleen de ontstoken plekken beïnvloeden, maar het hele lichaam, met alle bijwerkingen van dien. Internist Raphaël Duivenvoorden en zijn collega’s werken aan een nanoimmunotherapie die snel en effectief werkt op de aangedane plekken, maar de bijwerkingen elders in het lichaam tot een minimum terugbrengt. Hun resultaten zijn op 16 april gepubliceerd in Nature Biomedical Engineering.
Ophoping cholesterol
Atherosclerose is een ziekte waarbij de ophoping van cholesterol een ontstekingsreactie veroorzaakt in de slagaderen. Zo ontstaan uiteindelijk hart- en vaatziekten zoals een hart- of herseninfarct. Om de ontsteking in de vaatwand, de atherosclerose, te behandelen, kunnen afweer-onderdrukkende medicijnen worden gebruikt.
Infecties
Deze aanpak kent echter zijn grenzen vanwege bijwerkingen waar niemand op zit te wachten: wanneer je het immuunsysteem langdurig onderdrukt, kunnen bijvoorbeeld infecties ontstaan. Het zou daarom ideaal zijn als je alleen de ontsteking in de aderen van de patiënt met kunt beïnvloeden en de rest van het lichaam ongemoeid laat.
Uit elkaar halen
Internist-nefroloog Raphaël Duivenvoorden werkt aan zo’n gerichte aanpak, samen met onder anderen Willem Mulder, hoogleraar Nanotechnologie en Esther Lutgens, hoogleraar Experimentele Vasculaire Immunopathologie. Dat heeft nu de eerste vruchten afgeworpen.
Nanodeeltjes
'In ons hele lichaam vervoeren microscopisch kleine nanodeeltjes stoffen via het bloed', legt Duivenvoorden uit. 'Die natuurlijke nanodeeltjes willen we gaan gebruiken om geneesmiddelen te vervoeren.' Je kunt in het laboratorium bestaande nanodeeltjes uit elkaar halen, legt Duivenvoorden uit, om ze vervolgens weer in elkaar te zetten met geneesmiddelen erin.
HDL
Één type nanodeeltje dat in het bloed stoffen vervoert, is het vet: High Density Lipoprotein (HDL). HDL vervoert voornamelijk cholesterol van diverse weefsels naar de lever. 'Dat is het deeltje dat we voor ons onderzoek uit bloed isoleren. Het is extreem klein, rond de twintig nanometer; een bacterie is al veel groter.' Uit die vetdeeltjes halen de onderzoekers het eiwit apoA-i, de belangrijkste bouwsteen van HDL.
Infuus
'Het is zo leuk dat dit lukt: je isoleert HDL uit het bloed, laat het uit elkaar vallen en haalt het apoA-i eiwit eruit. Vervolgens stop je het apoA-i eiwit samen met fosfolipiden en een medicament bij elkaar en vormt zo een nieuw nanodeeltje. Dat kun je via een infuus in het bloed brengen. HDL is een deeltje dat van nature interactie aangaat met afweercellen die problemen veroorzaken in atherosclerose, namelijk monocyten en macrofagen. En dat is precies wat wij wilden. De aanpak blijkt inderdaad te werken.'