Nuance
'De Kiesraad is van oordeel dat deze constatering nuancering verdient', zo laat de Kiesraad dinsdagvond weten. De bevindingen van RTL laten zien dat de software uitsluitend softwaretechnisch is onderzocht en dat niet of nauwelijks is gekeken naar de context waarin OSV door de gemeenten, de hoofdstembureaus en de Kiesraad wordt gebruikt.
Context gebruik OSV-software
OSV is ondersteunende software. In de stembureaus wordt handmatig geteld en het resultaat daarvan wordt neergelegd in papieren processen-verbaal. De inhoud daarvan wordt vervolgens ingevoerd in de computer met behulp van OSV. Dit betekent dat altijd kan worden teruggevallen op papieren resultaten van de stembureaus.
Gemeenten mogen OSV uitsluitend installeren op computers die niet zijn verbonden met het internet, om het risico op externe manipulatie tegen te gaan
Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) heeft gemeenten geadviseerd om de stembureau-uitslagen te publiceren op de gemeentelijke website en om door OSV gegenereerde bestanden te verstrekken aan wie daar om vraagt. Zo kan iedereen nagaan of deze bestanden overeenkomen met de handmatige tellingen van de stembureaus.
Verantwoordelijkheidsverdeling
RTL ziet als een van de grootste kwetsbaarheden dat de Kiesraad geen maatregelen heeft getroffen om te waarborgen of controleren dat gemeenten veiligheidsadviezen ook echt opvolgen. Deze constatering laat zien dat bij de analyse van de software niet is gekeken naar de verantwoordelijkheidsverdeling in ons verkiezingsproces, met belangrijke taken en verantwoordelijkheden voor de gemeenten. Zij moeten als eerste zorg dragen voor betrouwbare verkiezingsresultaten op stembureau- en gemeenteniveau. De Kiesraad is ervan overtuigd dat gemeenten zich bewust zijn van hun cruciale verantwoordelijkheid en zullen handelen conform de door de Kiesraad en de minister van BZK aangegeven voorschriften.
Transparantie
De openbaarmaking van de stembureau-uitslagen en het beschikbaar stellen van elektronische bestanden aan wie daar om vraagt – naast het ter inzage leggen van kopieën van de processen-verbaal van de stembureaus op het gemeentehuis – wordt in de RTL-berichtgeving gemist. Helaas, want hiermee wordt het proces van de vaststelling van de uitslagen transparant. Als manipulaties in dat proces al denkbaar zijn bij gebruik van de software conform de gestelde voorwaarden, kunnen die zodoende worden gedetecteerd en hersteld.
Nieuwe eisen
Dit alles neemt niet weg dat de huidige software aan vervanging toe is. De analyse van RTL-nieuws laat dat op een aantal punten ook zien. Dat is niet nieuw. De Kiesraad is zich dat zeer wel bewust en is dan ook voorstander van de ontwikkeling van nieuwe verkiezingssoftware, liefst op zo kort mogelijke termijn. Dat proces zal moeten beginnen met het in wet- en regelgeving formuleren van nieuwe, scherpere eisen waaraan de software zal moeten voldoen. Hiervoor zijn nu als eerste regering en parlement aan zet. Wat betreft het heden merkt de Kiesraad op dat OSV vorig jaar is getoetst door Fox-IT en daaruit is een aantal verbeterpunten naar voren gekomen. Die zijn gerealiseerd voor zover dat in het korte tijdsbestek mogelijk en verantwoord was.
Komende verkiezingen en referendum
De Kiesraad wijst erop dat bij de komende gemeenteraadsverkiezing noch bij het raadgevend referendum digitale overdracht van uitslagen aan de orde zal zijn. De Kiesraad zelf zal de definitieve uitslag van het referendum ook handmatig vaststellen. Tot slot zal de Raad in het kader van het proces van uitslagvaststelling ook nog een controle uitvoeren van de processen-verbaal van alle gemeentelijke stembureaus. Al met al is de Kiesraad van oordeel dat het gebruik van OSV bij de komende raadsverkiezingen en bij het raadgevend referendum verantwoord is. Kijkend naar de context waarin OSV in de praktijk door gemeenten wordt gebruikt, zijn de risico’s klein en beheersbaar.