Zwarte Cross: Eigen Water Eerst!
De vierdaagse minisamenleving van de Zwarte Cross is naast een groot feest ook een reusachtig waterexperiment: Project WijWater mikt op toekomstbestendig waterbeheer met het festival als laboratorium. Regen, afvalwater, urine of gooibier: vanaf deze Zwarte Cross blijft het allemaal onderdeel van Project WijWater, het circulaire watersysteem in en onder het grootste festival van Nederland.
In 2025 zet Project WijWater grote stappen op het gebied van circulair en toekomstgericht waterbeheer. Wat begon als een oplossing voor de strenge lozingseisen uit de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW), is inmiddels uitgegroeid tot een innovatief platform met 19 partners (12 overheidsinstanties en 7 bedrijven) dat niet alleen het festival Zwarte Cross bedient, maar ook fundamentele vragen stelt over onze omgang met water in een veranderend klimaat.
Van afvalprobleem naar waterkans: eigen water eerst!
Tijdens de Zwarte Cross 2024 werd de eerste opzet van Project WijWater getest. Aanleiding was de KRW-wetgeving, die voorschrijft dat vanaf 2027 waterzuiveringen dagelijks moeten voldoen aan strengere lozingsnormen. Een uitdaging, omdat de lokale waterzuivering mogelijk niet is ingericht op de afvalwaterpiek van een groot festival. Een slimme bufferoplossing – 'Mestzak City', waarin 3 miljoen liter afvalwater tijdelijk werd opgeslagen en gefaseerd werd afgevoerd – bleek succesvol. Hiermee werd de impact op de waterzuivering door het festival aanzienlijk verminderd en werd het KRW-probleem ondervangen.
De uitdagingen verschuiven
Waar in 2024 waterkwaliteit centraal stond, draait het in 2025 om waterbeschikbaarheid en -beheersing. Extreem weer – van stortbuien tot langdurige droogte – stelt het festival en de regio voor nieuwe vragen. Water stroomt vooral snel weg, we zijn ingericht op afvoer en eenmaal stromend in de IJssel richting zee is het niet meer terug te halen. Het Oost-Nederlandse zandgebied waar de Zwarte Cross plaatsvindt, is bijzonder kwetsbaar. Dat bleek bijvoorbeeld op de Zwarte Cross 2018, toen er tijdens het evenement een drinkwatertekort ontstond. Ondanks dat bezoekers hier niet of nauwelijks iets van merkten, had dit achter de schermen grote gevolgen voor het verloop van het evenement. De ervaring onderschreef voor de festivalorganisatie zowel de kwetsbare positie als het belang van een slimmere waterbehandeling.
Baas in eigen bron, zeik je rijk en nog veel meer opvallende waterexperimenten
Project WijWater strijdt middels een reeks opvallende experimenten voor een waterpositieve balans: het doel voor de toekomst is om al het water dat tijdens het festival geconsumeerd wordt, via slimme systemen binnen het gebied te houden. Dus honderd procent circulair en geen druppel meer in de IJssel! De ultieme ambitie is een gesloten kringloop. Een opsomming van de wapenfeiten, straks op het festivalterrein:
• Baas in eigen bron! Grondwater op het festivalterrein wordt ter plekke gezuiverd tot drinkwaterkwaliteit. Tests worden nu gedaan, de resultaten presenteert de Zwarte Cross vóór de start van het festival;
• Afvalwater wordt lokaal gezuiverd en weer geloosd op het festivalterrein;
• Urine wordt bewerkt om er meststoffen uit te winnen, wat nieuwe perspectieven biedt voor kringlooplandbouw.
Tijdens editie 2025 wordt onderzoek gedaan naar:
• Slimme drainage onder het festivalterrein die ervoor zorgt dat regenwater wordt afgevoerd waar het geen overlast veroorzaakt en in droge periodes juist de bodem vochtig houdt;
• Realisatie van de ‘Glasbak’, een ondergrondse waterbuffer die als natuurlijke opslag zal fungeren en waarmee het festival in het geval van een onttrekkingsverbod over water kan beschikken.
Waterbesparende technieken die al op de Zwarte Cross worden toegepast:
• Toiletten worden doorgespoeld met oppervlaktewater (en niet met drinkwater);
• Waterbesparende toiletten zoals je ze in het vliegtuig ziet;
• De PowerShower, de krachtige, razendsnelle douchebeurt die tot wel 90% minder water verbruikt dan een reguliere douchebeurt;
• Leve de Dixi! Onderschat de Dixi niet, die is waterloos en daarom duurzamer dan je misschien denkt!
Vóór de schermen een onbezorgd feest, achter de schermen een mega-experiment met voorbeeldfunctie
De innovaties die worden getest op de Zwarte Cross zijn breed toepasbaar. De uitdagingen waar deze festival-minisamenleving mee kampt, gelden ook voor stedenbouw, landbouw en industrie. De Zwarte Cross fungeert als 'etalageproject': als het hier kan, kan het elders ook. In samenwerking met 19 partners – waaronder 12 overheidsinstanties en 7 (drinkwater)bedrijven – worden de resultaten breed gedeeld. De opgedane kennis is publiek toegankelijk; duurzaamheid is geen concurrentiestrijd. In tijden van groeiende droogte, hevige regenval en druk op drinkwatervoorziening wil de Zwarte Cross niet wegkijken maar juist koploper zijn in zoeken naar een oplossing. Met Project WijWater laat de Zwarte Cross in samenwerking met overheid en bedrijven zien hoe tijdelijke evenementen een katalysator kunnen zijn voor structurele verandering. De kennis en ervaring wordt gedeeld met waterschappen, drinkwaterbedrijven en overheidsinstanties in andere regio’s: Amsterdam met DGTL en Sail en Noord-Brabant met Decibel en Awakenings. Samenwerking, lef en creativiteit kunnen zorgen voor oplossingen die niet alleen het feestje redden, maar ook de toekomst.
Betrokken bij WijWater zijn: Green Deal Circular Festivals, Drinkwaterbedrijf Vitens, Waterschap Rijn en IJssel, Waterschap Vechtstromen, Ministerie Infrastructuur & Waterstaat, Samenwerking Water Achterhoek+, Gemeente Oost Gelre, NieuWater, De WaterBank coöperatie, De Twentse Golf, Waterstromen, Water4All, Altop Products, Bronbemaling.com, Feestfabriek Alles Komt Goed, Jotem Water Solutions, Nijhuis Saur Industries, Royal Eijkelkamp, MTD.