Jaarverslag 2023
Het grimmige beeld dat de AIVD vorig jaar schetste is in veel opzichten slechter geworden. Dat stelt de AIVD in het jaarverslag 2023. 'Steeds vaker zijn nationale dreigingen verbonden met internationale ontwikkelingen. Er is sprake van twee grote conflicten, er zijn minstens een tiental van terroristische aanslagplots in Nederland en in het buitenland verijdeld, en Nederland is dagelijks doelwit van cyberaanvallen om te spioneren en economische voordelen uit te buiten', aldus de AIVD.
'Nucleaire retoriek Rusland'
Aan de grenzen van NAVO-grondgebied woedt nog altijd de grootste oorlog in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog. Een oorlog waarbij Rusland nucleaire retoriek gebruikt. En waarbij de Russische opstelling tegen het Westen het afgelopen jaar alleen maar is verhard. Daar kwam in 2023 het conflict in Gaza bij. Een conflict dat bij verdere escalatie het Midden Oosten kan destabiliseren en van grote invloed kan zijn op de veiligheid van de wereld.
Grijze zone tussen oorlog en vrede wordt strijdtoneel
De situatie is mede zo precair omdat de machtsbalans die er in de wereld lang was, uit evenwicht is geraakt. Veel landen proberen ten koste van andere landen hun positie te versterken. Dat is geen gewapende strijd. Maar er is wel conflict. En het raakt Nederland en zijn belangen. Landen voeren dat conflict door cyberaanvallen uit te voeren op zoek naar economisch voordeel. Door hier te spioneren, of zich te mengen in onze aangelegenheden. Soms met grote brutaliteit. Zo probeerde Rusland in 2023 ons publieke debat te beïnvloeden en heeft het de hand gehad in demonstraties in Nederland tegen westerse steun voor Oekraïne.
Extra inzet op China noodzakelijk
China tast het verdienvermogen van het Nederlandse bedrijfsleven aan door cyberaanvallen, gebruik van spionage, insiders, heimelijke investeringen en illegale export. Het ontdekken en voorkomen daarvan was niet voor niets één van de prioriteiten van de AIVD in 2023. Die acties staan niet op zichzelf. Het zijn voor China middelen tot een doel. Dat doel is één van de leidende wereldmachten te zijn. China is inmiddels daadwerkelijk in staat de verhoudingen in de wereld naar zijn hand te zetten. De gevolgen daarvan voor Nederland kunnen ingrijpend zijn. Daarom zal de AIVD zijn onderzoek naar de dreigingen uit China moeten intensiveren.
Dreiging van jihadisme neemt toe
Binnen Nederland nam de belangrijkste terroristische dreiging van het mondiaal jihadisme toe. Hoewel het aantal door jihadisten uitgevoerde aanslagen in Europa sinds 2017 afnam, heeft de AIVD elk jaar gewaarschuwd dat een trigger event zou kunnen zorgen voor een heropleving van de jihadistische beweging en een toename van de dreiging.
Twee mobiliserende kwesties
Precies dat is 2023 gebeurd. Er waren zelfs twee mobiliserende kwesties: koranvernielingen in Nederland en andere Europese landen en het conflict tussen Israël en Hamas. Beide kunnen voor jihadisten en andere radicale moslims reden zijn om hier geweld te gebruiken. ISIS en Al Qaida probeerden daar op in te spelen met herhaalde oproepen aan aanhangers om in het Westen aanslagen te plegen. Westerse inlichtingen- en veiligheidsdiensten, waaronder de AIVD, ontdekten en verijdelden zeker een tiental aanslagplannen in Europa. In vier zaken zijn na een ambtsbericht van de AIVD in Nederland mensen aangehouden en dreigingen weggenomen.
Van rechts tot links verharding extremistische standpunten
We zagen bovendien polarisatie en onrust in de samenleving. Het conflict in Gaza is, zo kort na corona, wéér een onderwerp waarover mensen lijnrecht tegenover elkaar staan. Het maatschappelijk debat daarover is niet het werkterrein van de AIVD. Maar die polarisatie heeft ook invloed op extremistische en terroristische bewegingen in Nederland. Het conflict in Gaza heeft in 2023 heeft voor verharding van extremistische standpunten. En soms, zoals bij het jihadisme, droeg dat bij aan concrete of voorstelbare dreigingen. Controversiële en overwegend antisemitische uitspraken van extremistische kopstukken, droegen bovendien bij aan angst bij de Joodse gemeenschap in Nederland.