Oost-Afrika kent twee regenperiodes. De zogenaamde "long rains" tussen maart en mei waarin de meeste regen valt en de zogenaamde "short rains" tussen oktober en december die minder intens en wisselvalliger zijn (figuur 1). In beide regenperiodes is de afgelopen jaren weinig regen gevallen. De droogte is alleen onderbroken door korte hevige regenval die juist weer plotselinge overstromingen veroorzaakte. Alles bij elkaar is er al twee jaar weinig regen, waardoor oogsten mislukken. Naar schatting zijn in 2022 door deze droogte 43000 mensen overleden.
Long rains droger, short rains natter
Het regenklimaat in Oost-Afrika verandert. De long rains lijken gemiddeld iets droger te worden, de short rains worden duidelijk natter. Opgeteld over het hele jaar verandert er niet veel. De afgelopen twee jaar waren uitzonderlijk door La Niña. Tijdens La Niña valt er tijdens de "short rains" nameljk veel minder regen dan normaal en dit heeft bijgedragen aan de huidige droogte.
Figuur 1. Het studiegebied van de droogte in de Hoorn van Afrika kent twee regenseizoenen: de "long rains" in maart tot mei, "short rains" in oktober tot december. Bron: CPC/WWA.
Figuur 2. Droogteclassificatie gebaseerd op de SPEI-24 index, over de jaren 2021 en 2022, relatief ten opzichte van het gemiddelde over 1980-2010. De donkerblauwe dikke contourlijn geeft het studiegebied weer. Bron: CPC/WWA.
Ook verdamping speelt een rol in droogte
Hoe sterk de grond uitdroogt, hangt naast neerslag ook af van verdamping. Als er meer water verdampt dan er door regen weer bijkomt, dan droogt de grond uit. Hoe harder de zon schijnt en hoe hoger de temperatuur, hoe sterker de verdamping. Verdamping is lastig te meten, maar op basis van de hoeveelheid zon en de temperatuur kunnen we uitrekenen hoeveel water er potentieel kan verdampen. Een goede maat voor droogte is het verschil tussen neerslag en de berekende potentiële verdamping over een bepaalde periode. De droogte index SPEI is hierop gebaseerd.
Zonder klimaatverandering zou het nooit zo droog zijn geweest
Met het team van World Weather Attribution hebben we voor het eerst gekeken naar de invloed van klimaatverandering (attributie) op SPEI-24, een maat voor 24 maanden droogte. Volgens deze maat is de huidige droogte erg uitzonderlijk, klasse D4 (zie figuur 2). Uit onze analyse blijkt dat SPEI-24 een verdrogende trend laat zien door klimaatverandering, vooral door de stijgende temperaturen. We concluderen dan ook dat door klimaatverandering droge periodes in de Hoorn van Afrika verergeren. Zonder klimaatverandering zou de huidige droogte nooit zo droog zijn geweest als nu.
Bron KNMI