TNO schat dat 750.000 Nederlanders moeite hebben hun energierekening te betalen. Daarbij berekende het CPB dat tot 1,2 miljoen mensen financieel in de problemen kunnen komen. Burgers die hun energierekening niet kunnen betalen ontvangen daarvoor nu een toeslag. Dit werkt, maar biedt voor de langere termijn geen oplossing. De energieprijzen blijven naar verwachting nog jaren hoog. Om burgers niet financieel in de knel te laten komen is het dus van groot belang dat huizen verduurzaamd worden. Daarom onderzocht de Nationale ombudsman in hoeverre alle burgers mee kunnen doen aan de energietransitie. Nationale ombudsman Reinier van Zutphen: "Verduurzaming is een sociaal vraagstuk geworden. Eerder vroegen we ons af of je groen kan doen als je rood staat. Dat punt zijn we voorbij, groen doen is noodzaak. Een groeiende groep mensen kan langdurig financieel in de problemen komen als zij hun woning niet energiezuiniger kunnen maken".
In gesprek op straat
Om uit te zoeken hoe laagdrempelig de toegang tot de energietransitie is, onderzocht de ombudsman de informatie die gemeenten aanbieden aan burgers en deed hij een analyse van klachten en signalen die hij over het onderwerp ontvangen heeft. Daarnaast hielden studenten op verzoek van de ombudsman in Utrecht 165 straatinterviews in wijken waar de energiearmoede het grootst is. Zij vroegen mensen onder andere of zij moeite hebben met het betalen van hun energierekening en wat ze hierbij nodig hebben van de overheid.
Burgers actief betrekken
In zijn rapport concludeert de ombudsman dat de toegang tot de energietransitie niet voor iedereen gelijk is. Zo weten huurders vaak niet welke gemeentelijke voorzieningen beschikbaar zijn en hebben zij weinig zeggenschap over het energiezuiniger maken van hun woning. Voor huiseigenaren in de lagere inkomensgroepen geldt dat zij niet de financiële middelen hebben om dure verduurzamende oplossingen te betalen of voor te financieren. Volgens de ombudsman zijn er ook grote verschillen tussen de gemeenten in ondersteuning bij de energietransitie: "Er zijn gemeenten die het heel goed doen, maar we zien ook dat niet alle gemeenten goed inzicht hebben in energiearmoede en welke huizen er het eerst moeten worden verduurzaamd. Ook zien we dat niet alle informatie vanuit de gemeente burgers bereikt omdat het te ingewikkeld is of te moeilijk te vinden."
De ombudsman doet in zijn rapport zes aanbevelingen om meer mensen aan te laten haken bij de energietransitie. "De verduurzaming van woningen gaat te langzaam. In de Nationale Prestatieafspraken is afgesproken dat corporaties al hun woningen met een E-label of slechter voor het eind van 2028 wegwerken. Met het huidige tempo redden we dit niet. We moeten ons goed realiseren dat er in die woningen mensen wonen die hun energierekening niet of nauwelijks kunnen betalen. Het is dus noodzaak dat deze mensen snel mee kunnen doen aan de energietransitie. Gemeenten hebben de taak te weten wie deze burgers zijn, ze te informeren over de mogelijkheden en voorzieningen en ze actief op te zoeken en te helpen."