Woning- en wegenbouw
'Het gaat daarbij om 9 miljard euro aan wegenbouw, 43 procent van alle wegenprojecten. Daarnaast is tot en met 2023 voor minimaal jaarlijks 1 miljard euro aan nieuwe woningen onzeker geworden', aldus ABN AMRO.
Uitspraak RvS
Het is al lange tijd bekend dat er stikstof vrijkomt bij de bouw en het gebruik van wegen en gebouwen, maar sinds hoogste bestuursrechter hier recent beperkingen aan heeft opgelegd, wordt de bouwsector direct geraakt. Als gevolg van de uitspraak van de RvS in mei is inmiddels een streep gezet door diverse projecten. Voor alle toekomstige projecten waar het algemeen belang niet duidelijk aan te tonen is, moet worden gevreesd. ABN AMRO heeft een inschatting gemaakt van de omvang van geplande bouwprojecten voor de komende vijf jaar en deze gerelateerd aan gebieden waar de uitstoot van stikstof het meest gevoelig ligt.
De geraakte projecten
Geraakt worden alle projecten die in de buurt liggen van de 118 Natura 2000-gebieden, een Europees netwerk van beschermde natuurgebieden, en waar nog geen onherroepelijke vergunning voor is afgegeven. Alleen wanneer uit ecologisch onderzoek blijkt dat de stikstofuitstoot door een project niet stijgt of zelfs daalt, kan een vergunning voor het project worden afgegeven. Wanneer de stikstofuitstoot wel stijgt, zijn meer maatregelen nodig.
ADC-toets Habitatrichtlijn
Het enige alternatief is dan het uitvoeren van de zogenoemde ADC-toets uit de Habitatrichtlijn. In dat geval moet worden gekeken of er alternatieve (A) oplossingen zijn. Is er een alternatief dat tot minder stikstofuitstoot leidt, dan moet deze worden gekozen. Als dit er niet is, kan worden bepaald of er een dwingende (D) reden is van groot openbaar belang, met inbegrip van sociale of economische aspecten. Als er zo’n reden is, moeten tegelijkertijd compenserende (C) maatregelen worden genomen om de toegenomen stikstofuitstoot te compenseren.
Uitspraak over het Programma Aanpak Stikstof (PAS)
Op 29 mei deed de RvS een uitspraak over het Programma Aanpak Stikstof (PAS) die voor de bouwsector verstrekkende gevolgen heeft. De RvS oordeelde dat het PAS niet voldoet als wettelijk beoordelingsinstrument voor toestemming voor activiteiten die extra uitstoot van stikstof veroorzaken. Tot dat moment werd op basis van het PAS toestemming verleend op grond van toekomstig geplande positieve effecten. De RvS bepaalde echter dat op voorhand duidelijkheid moet bestaan over de effecten van de compenserende maatregelen voor de stikstofuitstoot. Het PAS is daarmee volgens de hoogste bestuursrechter in strijd met de Habitatrichtlijn van de Europese Unie, die in Nederland is omgezet naar de Wet natuurbescherming.
Natura 2000-gebieden
Alle bouwprojecten die stikstof uitstoten, moeten vanaf nu aantonen dat zij geen significant effect hebben op 118 van de ruim 160 Natura 2000-gebieden in Nederland. Dit zijn de gebieden die te maken hebben met een overbelasting door stikstof. En als dat significante effect er wel is, moeten opdrachtgevers aantonen dat er geen alternatieven zijn, er voor de bouw een dwingende reden is van openbaar belang en aangeven welke compensatiemaatregelen ze nemen. De uitspraak heeft effect op de bouw van bedrijventerreinen, woningen en de aanleg van infrastructuur. Niet alleen grote projecten worden geraakt, ook de kleine projecten moeten eraan geloven. In verband met de uitspraak zijn er in totaal zo’n 130 zaken aangehouden die bij de RvS liepen omtrent omgevingsvergunningen, tracébesluiten en bestemmingsplannen.
Grootste problemen voor wegenprojecten
De grootste infraprojecten die worden geraakt zijn de wegenprojecten die de rijksoverheid financiert. Op basis van de lijst die de RvS beschikbaar heeft gesteld, gaat het in ieder geval om twee projecten. Ten eerste de A27/A12 rond Utrecht waarvan de RvS het tracébesluit inmiddels heeft vernietigd. Ten tweede de A12/A15 bij Resen-Oudbroeken bij Arnhem. De waarde van deze twee projecten bedraagt 2 miljard euro.
Oude lijst met projecten
Maar daar blijft het niet bij. Er is nog een oude lijst van projecten uit een bijlage van de Regeling natuurbescherming die de uitvoering van de Wet natuurbescherming regelt. Dit is een lijst uit 2017 en daarom niet meer actueel. Een aantal projecten is inmiddels onherroepelijk, waardoor deze ook na de uitspraak van de RvS door mogen gaan. Wel geeft de lijst enig houvast. De projecten op de lijst die zich nog in de planuitwerking bevinden, worden naar verwachting geraakt. In die gevallen is het tracébesluit niet definitief, waarmee het besluit over het hele project nog niet onherroepelijk is. Dit betreft tien infraprojecten met een totale waarde van 4,5 miljard euro. Het Zuidasdok is hierin niet meegenomen, maar gezien de huidige stand van zaken is het niet onwaarschijnlijk dat de uitspraak van de RvS ook het Zuidasdok raakt.
Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport (MIRT)
Verder worden projecten geraakt die zich nog in de planfase of verkenningsfase bevinden en die deel uitmaken van het Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport (MIRT) van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Dit zijn nieuwe projecten die daardoor nog niet op de lijst uit 2017 stonden. Het betreft 228 miljoen euro aan projecten in de planfase en 1,6 miljard euro aan projecten in de verkenningsfase.