Lees hier de gehele toespraak
Hemel en aarde raken elkaar met Kerstmis. Christus, de Zoon van God, wordt geboren in een simpele stal. Zijn moeder legt hem te slapen in een kribbe. Engelen verkondigen een boodschap van vrede en hoop op een betere wereld.
Het vieren van Kerstmis kan confronterend zijn en ons aan het denken zetten. Dicht bij de plek waar de kribbe stond, heersen nu angst en geweld. Onvoorstelbaar zijn de ontberingen die gewone mensen – onder wie veel kleine kinderen – in Syrië, maar ook in andere landen moeten lijden. Geweld kan ook vlakbij komen. Terroristische aanslagen – zoals deze week nog in Berlijn – hebben dit jaar vele families in rouw gedompeld.
Kerstmis 2016 roept dan ook tegenstrijdige gevoelens op. Daarom heb ik geworsteld met deze Kersttoespraak.
We zouden zo graag willen dat de vredesengel zijn vleugels over de wereld uitspreidt. We zouden ons zo graag geborgen weten. Maar tegelijkertijd is er veel dat ons ongerust maakt en ons een gevoel van dreiging en machteloosheid geeft. Tegenstellingen in de wereld lijken groter te worden. En dat heeft zijn weerslag op ons leven hier. Het extreme lijkt het nieuwe normaal te worden. Zoekend naar zekerheid, graven groepen zich in hun eigen gelijk in. Dat maakt een open gesprek vaak onmogelijk. Velen hebben het gevoel in een land zonder luisteraars te leven.
Wie twijfelt over de toekomst, idealiseert vaak het verleden. We geven ons allemaal wel eens over aan heimwee naar vroeger. Ja, vroeger...
We weten dat de werkelijkheid minder rooskleurig was. En dat veel zaken waarover we ons nu zoveel zorgen maken, bij nadere beschouwing minder ernstig zijn dan we soms denken.
Dat heel veel gelukkig ook goed gaat en dat het leven nu op veel vlakken echt beter is dan toen.
‘Beleving is werkelijkheid’, hoor je vaak. Maar het fundament van het dagelijks leven wordt drijfzand als beleving het zicht op de werkelijkheid verdringt. Laten we de lastige problemen vooral eerlijk benoemen. Maar als er één land daarnaast ook verbondenheid en solidariteit kent, is het wel Nederland. Zonder dat ze de schijnwerpers zoeken, zijn miljoenen mantelzorgers en vrijwilligers onze stille kracht. Zien we U en Uw liefdevolle werk wel voldoende?
De boodschap van Kerstmis is een boodschap van hoop, vrede en naastenliefde.
Dat is een oproep aan ieder van ons. Hoe gedragen we ons tegenover elkaar? Wat doen we er zelf aan om onze samenleving zo in te richten dat iedereen zich veilig weet en thuis kan voelen? Kunnen we het nog: samen vreedzaam problemen oplossen?
In deze onzekere tijd, is het nodig om vaste grond onder de voeten te houden. De waarden die van oudsher bij Nederland horen, bepalen ook in de toekomst ons vermogen om samen verder te komen. Juist nu de wereld om ons heen minder houvast geeft, moeten we vasthouden wat we samen delen en beschermen wat ons verbindt.
Want zó willen wij hier samenleven. Als vrije en gelijkwaardige mensen. Zonder dat degenen met een afwijkende mening bang hoeven te zijn voor bedreiging of intimidatie en zonder discriminatie op grond van levensovertuiging, ras, geslacht of seksuele geaardheid. Deze rechten gelden hier voor iedereen, altijd.
Vrijheid heeft ruimte nodig. Ruimte om te leven, te bewegen, te denken en te debatteren zonder angst. Ruimte om van elkaar te verschillen. Die vrijheid hoort bij ons en is sterker dan welke terreurdaad ook.
Eerder dit jaar opende ik in de Bibliotheek Rotterdam een tentoonstelling gewijd aan de beroemde Rotterdammer Desiderius Erasmus. Hij leefde 500 jaar geleden, niet zo lang na de uitvinding van de boekdrukkunst, het internet van de 16de eeuw. Erasmus was een van de eersten die daarvan profiteerde. Heel lezend Europa kende zijn werk.
Erasmus was een diepgelovig mens met een kritische geest en een scherpe pen. Een man die heilige huisjes omver durfde te werpen. Niets menselijks was hem vreemd en hij kon zich enorm opwinden over de misstanden van zijn tijd. Maar altijd bleef hij zijn kracht zoeken in redelijke argumenten en de vreedzame uitwisseling van ideeën. We hebben elkaar immers nodig.
‘De natuur heeft onze gaven zo verdeeld, dat de ene mens het niet kan stellen zonder de hulp van de ander’, schreef hij.
Terroristen proberen onze vrije manier van samenleven aan te tasten en ons gevoel van thuis zijn te ondermijnen. Terecht verlangen mensen in de eerste plaats veiligheid.
In deze onzekere tijd, zijn angst en woede begrijpelijke emoties. Maar boosheid kan geen eindstation zijn. De vrede waarnaar we zo verlangen, komt niet dichterbij als mensen afhaken en zich ingraven. Vrede begint met het beschermen van wat we delen en het aanwenden van alle positieve krachten. Zonder U, zonder jou, gaat het niet.
Met Kerstmis worden we aangespoord niet op te geven. Elkaar niet op te geven. Ieder mens telt. Het licht van Kerstmis schijnt voor ons allemaal, en maakt ons opnieuw voor elkaar zichtbaar.
Het oude Kerstlied verwoordt het mooi.
Tussen alle mensen in
In het menselijk gezin
Hoor, de engelen zingen de eer
Van de nieuw geboren Heer.
Ik wens U allen – waar u zich ook bevindt en hoe Uw persoonlijke omstandigheden ook zijn – een gezegend Kerstfeest.