'Na het veto van de Russische Federatie in de VN-Veiligheidsraad, is Nederland in nader overleg getreden met de JIT-landen over vervolgstappen', aldus Van der Steur. Door de regeringsleiders van die landen is besloten te komen tot een verdere juridische uitwerking van alternatieve vervolgings- en berechtingsmechanismen, waaronder nationale vervolging en berechting in één van de bij het strafrechtelijk opsporingsonderzoek betrokken landen, en internationale vervolging en berechting door een bij multilateraal verdrag op te richten tribunaal.
Sinds oktober 2015 hebben meerdere overleggen plaatsgevonden tussen vertegenwoordigers van de JIT-landen, zowel multilateraal als bilateraal, en zijn belangrijke vorderingen gemaakt met de uitwerking van de vormgeving van vervolging en berechting.
Daarbij zijn verschillende aspecten van een vervolgings- en berechtingsmechanisme van belang, zoals vraagstukken van rechtsmacht, samenwerking met derde staten en internationale organisaties, de rol van nabestaanden in het strafproces en de tenuitvoerlegging van opgelegde straffen.
Het streven van de JIT-landen is om de uitwerking van deze opties zo veel mogelijk gereed te hebben voordat het strafrechtelijk onderzoek door het JIT is afgerond. Voor een internationale vervolging is een statuut voor een tribunaal grotendeels uitgewerkt.
Berechting mogelijk in Nederland
Nederland houdt daarnaast rekening met de mogelijkheid dat naar Nederland zal worden gekeken om een nationale vervolging en berechting te verwezenlijken. Op die mogelijkheid wil het kabinet zich maximaal voorbereiden.
Dit betekent dat met het oog op een eventuele vervolging en berechting in Nederland met de Oekraïne wordt gesproken over een aantal (strafrechtelijke) onderwerpen, zoals de overdracht van strafvervolging en de mogelijkheden van (tijdelijke) overlevering van eventuele verdachten. Er is nog geen beslissing genomen.
Het uitgangspunt van het kabinet is dat de kans op een effectieve vervolging zo groot mogelijk moet zijn. Daarbij is een aantal juridische aspecten van belang, waaronder de overdracht van strafvervolging.
Overdracht van strafvervolging
Voor de buitenlandse nabestaanden en voor de grieving nations is het begrijpelijkerwijs van belang dat de vervolging en berechting ook de niet-Nederlandse slachtoffers omvat. Een internationaal tribunaal, opgericht door de betrokken landen, heeft volledige rechtsmacht en kan voor alle slachtoffers vervolgen.
Bij nationale vervolging door één van de JIT-landen heeft Oekraïne op basis van het territorialiteitsbeginsel de meest complete rechtsmacht, daarnaast heeft Maleisië rechtsmacht op basis van de registratie van het vliegtuig. De overige JIT-landen hebben rechtsmacht op basis van de nationaliteit van de slachtoffers en universele rechtsmacht voor oorlogsmisdrijven.
Voor alle JIT-landen geldt dat een eventuele nationale vervolging en berechting alle betrokken verdachten zou moeten betreffen. Voor het geval dat vervolging en berechting in en door Nederland zal plaatsvinden, is het van belang dat duidelijk is dat Nederland over volledige rechtsmacht ten aanzien van het neerhalen van MH17 beschikt. Hiervoor is het aangewezen dat Oekraïne, dat beschikt over rechtsmacht ten aanzien van alle slachtoffers, strafvervolging van de te berechten verdachten aan Nederland over zal dragen.
Berechting in aanwezigheid verdachte
Het streven is om een proces op tegenspraak te laten plaatsvinden, dus in aanwezigheid van de verdachte of een procesvertegenwoordiger. Daarbij zijn de identiteit (nationaliteit) en verblijfplaats van eventuele verdachten relevant.
Uitleververbod
Oekraïne en Rusland kennen een grondwettelijk verbod op uitlevering van eigen onderdanen. Nederland onderzoekt samen met de JIT-landen de mogelijkheden van tijdelijke overdracht van verdachten aan een Nederlandse rechtbank of overdracht aan een internationaal tribunaal.
Executie van het vonnis
Indien een berechting in aanwezigheid van de verdachte niet mogelijk is kan voor berechting in absentia worden gekozen. Voor dat geval moeten afspraken worden vastgelegd over de executie van het vonnis door landen waar de verdachten zich ophouden.
Positie nabestaanden in het strafproces
De positie van de nabestaanden in het strafproces is ook een relevant aspect. Het kabinet vindt het belangrijk om zo veel mogelijk ruimte te kunnen geven aan de nabestaanden.
Spreekrecht
Het gaat dan om zaken als spreekrecht voor nabestaanden en mogelijkheden voor de nabestaanden om zich als benadeelde partij in het strafproces te voegen. Het Nederlandse strafrecht kent hiertoe ruime mogelijkheden. De Nederlandse inzet is erop gericht dit ook voor een eventueel op te richten internationaal tribunaal te realiseren.