Dat het aantal nieuwe studenten in het hoger onderwijs in 2015 met bijna 7 procent is gedaald, komt vooral doordat zich in het hbo ruim 9 procent minder studenten aanmeldden. In het wetenschappelijk onderwijs kwamen er juist iets meer eerstejaars (1 procent), maar dat is vooral te danken aan meer studenten uit het buitenland. De flinke daling wordt mede toegeschreven aan de invoering van het leenstelsel.
De daling heeft geleid tot kritische reacties vanuit politiek Den Haag. Zo liet Eppo Bruins van de ChristenUnie op Twitter weten: Rapport negatieve effecten leenstelsel heeft forse massage nodig door @MinOCW. Mondelinge vragen aangemeld.'' En Michel Rog van het CDA twitterde: 'Kiest Bussemaker voor kop in het zand, of keert zij het tij?! 8400 minder eerstejaars HBO studenten.'
De studentenbonden zijn ervan overtuigd dat de terugloop van het aantal studenten in het hoger onderwijs alles te maken heeft met het leenstelsel, maar minister Jet Bussemaker betwijfelt dit. Ten tijde van de basisbeurs sloot 45 procent van de studenten een lening. Sinds het nieuwe systeem is dat 62 procent. Er is met name sprake van een terugloop van het aantal leerlingen dat na de mbo-opleiding nog een hbo-opleiding gaat doen. Was dat eerder nog 48 procent, onder het leenstelsel is dat gedaald naar 41 procent.
Volgens minister Bussemaker komt de daling van het aantal studenten in het hoger onderwijs ook door strengere toelatingseisen bij de opleidingen. Maar de studenten(vak)bonden ISO en LSVb zijn boos nu blijkt dat hun waarschuwing over verminderde instroom door het leenstelsel bewaarheid blijkt. Ze willen dat de minister ingrijpt en weer voor gelijke kansen zorgt. ISO-voorzitter Linde de Nie zegt in de telegraaf: 'Minister Bussemaker zei destijds dat 'iedereen er door het leenstelsel op vooruit zou gaan'. Uit deze monitor blijkt dat het leenstelsel juist de kwetsbare groepen studenten extra hard raakt.'
Bij kwetsbare groepen gaat het om studenten met een handicap, eerstegeneratie studenten, studenten met een niet-westerse allochtone achtergrond, studenten met een aanvullende beurs en studenten die vanuit het mbo doorstromen naar het hbo. Zij beginnen minder snel aan een studie, of vallen sneller uit.”