Genomen
In 2018 zette minister Bruins zijn handtekening onder een verklaring dat Nederland samen met zo’n 20 andere Europese landen, binnen 10 jaar tijd toegang zou geven tot een miljoen genomen (genetische code red.) voor onderzoek en toepassingen in de gezondheidszorg. ‘Inmiddels zijn we vijf jaar verder, maar dreigt het in Nederland bij polderen te blijven. Doorpakken bespaart veel leed en mensenlevens’, vertelt Uitterlinden, hoogleraar complexe genetica aan het Erasmus MC. ‘Nu komen deze gegevens slechts voor enkelen, waaronder leden van het koningshuis, beschikbaar.’
De Groene Salon
Het genoom van drie Nederlanders is al bekend: Koning Willem Alexander, Koningin Maxima en Prinses Amalia lieten hun DNA uitlezen. Bij de renovatie van Paleis Huis ten Bosch werd de Groene Salon in 2019 omgetoverd tot DNA-kamer. Kunstenaars beeldden het genoom van de drie leden van de koninklijke familie uit met gekleurde steentjes.
Personaliseren zorg
Uitterlinden gelooft in het personaliseren van de gezondheidszorg met kennis van de genetica. Neem bijvoorbeeld de borstkankerscreening. Die wordt nu bij alle vrouwen van 50 jaar en ouder om de 2 jaar gedaan, ongeacht hun risico op borstkanker. ‘Op basis van hun genen kunnen we vrouwen indelen in risicogroepen. De vrouwen met een laag risico screenen we later in hun leven en minder vaak of niet, de vrouwen met een hoog risico jonger en vaker. Zo maken we de screening dragelijker en besparen we zorgkosten.’
20 miljoen euro
Voor het Genome of Europe project en door het voorbereidend werk in het 1+ Million Genomes initiatief, is recent 20 miljoen euro beschikbaar gesteld door de Europese Unie. Met extra financiering van nog eens 20 miljoen euro van alle deelnemende landen bij elkaar kan een start worden gemaakt met de aanleg van een Europese referentiegenoom database van de eerste 100.000 genomen. In Europa pakt het Erasmus MC een leidende rol voor dit project. In Nederland zijn gesprekken gaande met het ministerie van VWS over deelname aan het Genome of Europe project.
‘We dreigen in Nederland de boot te missen’
Uitterlinden hoopt in het voorjaar van 2024 de middelen te krijgen om de plannen uit te voeren. ‘Als we nu beginnen, hebben we over vijf of tien jaar gepaste zorg. Dat is maar net op tijd, als je kijkt naar ontwikkelingen in andere Europese landen, waaronder het Verenigd Koninkrijk, Finland en Estland, maar ook daarbuiten zoals in USA, China en sommige Arabische landen. Daar zijn ze al een stuk verder.’ ‘We dreigen in Nederland de boot te missen en afhankelijk te worden van andere landen. Hierdoor kan de Nederlandse burger vooralsnog niet meeprofiteren van deze vooruitgang, en die scheefgroei voelt niet goed’, besluit Uitterlinden.