Donderdag 15 december was het zover. Na vele jaren onderzoek kreeg Kasper van den Noort (43) als eerste in Nederland en waarschijnlijk als eerste wereldwijd via een injectie zijn eigen cellen uit gekweekte minispeekselkliertjes (organoïden) terug. Van den Noort sprak van een bijzonder moment. 'De prik was wel wat gevoelig. Ik ben uiteraard erg benieuwd wat er nu gaat gebeuren, of dit het effect gaat hebben dat beoogd is. Het zou echt fantastisch zijn als die speekselklier het weer gaat doen.'
De stamceltransplantatie moet ervoor zorgen dat Van den Noort straks geen last meer heeft van een droge mond, als gevolg van zijn behandeling tegen de tongtumor die hij had.
Tongtumor
Bij Van den Noort werd eerder dit jaar een tongtumor gevonden. Hij werd hieraan in het UMCG geopereerd. Daarbij werd ook een stuk van zijn speekselklieren verwijderd. ‘In het laboratorium hebben we de stamcellen hieruit opgekweekt’, vertelt UMCG-hoogleraar Radiotherapie Rob Coppes. ‘Deze vormen speekselklierorganoïden die we kunnen vermenigvuldigen. Na de bestraling, die de patiënt inmiddels in ons Protonentherapiecentrum heeft gehad, geven we cellen uit deze organoïden terug.’
Verminderde kwaliteit van leven
Jaarlijks zijn er in Nederland zo’n 2.500 nieuwe patiënten met een tumor in het hoofdhalsgebied. Een groot deel van deze patiënten heeft met bestraling een goede kans op genezing. Een ernstige complicatie hierbij is dat bij 40% van de patiënten na de behandeling de speekselklieren niet goed meer werken. Hierdoor hebben ze continu last van een droge mond. Kauwen en slikken is lastig, hun smaakvermogen vermindert, praten is erg moeilijk en het gebit wordt beschadigd. Hierdoor hebben deze patiënten vaak een sterk verminderde kwaliteit van leven.
Laatste stappen binnen het onderzoek
Om dit probleem te verhelpen doet de onderzoeksgroep van Rob Coppes al jaren onderzoek naar speekselklierstamceltransplantatie. Zo’n vier jaar geleden begonnen hij en zijn collega’s aan de laatste stappen om de methode veilig en geschikt te maken voor klinisch gebruik. Na Kasper van den Noort worden begin 2023 nog enkele patiënten op deze manier behandeld. Dit gebeurt binnen een klinisch onderzoek, waaraan een beperkte en geselecteerde groep patiënten kan meedoen.
Vaststellen of het aanslaat
‘We hopen vervolgens later volgend jaar te kunnen vaststellen of de behandeling bij de patiënten aanslaat’, besluit Coppes. ‘Deze studie moet dienen als een “proof of principle” dat een dergelijke behandeling haalbaar en veilig is. Als we een positief effect vinden zullen we in een vervolgstudie patiënten met andere tumorlocaties behandelen die ook risico lopen op het krijgen van een droge mond na radiotherapie. Tevens zou bij succes de zogenaamde organoïdentechnologie ook van toepassing kunnen zijn bij andere weefsels.’
Het onderzoek van Rob Coppes en zijn onderzoeksgroep is de afgelopen jaren via meerdere subsidies mogelijk gemaakt door KWF en ZonMW.