Het rook- en koopgedrag van rokers is sinds de accijnsverhoging op sigaretten en shag in 2020 fors veranderd. Al veranderden rokers hun gedrag minder dan zij zelf vooraf hadden gezegd. Ook blijkt de gedragsverandering niet alleen het gevolg van de accijnsverhoging. De impact van corona en de daarmee verbonden maatregelen spelen nadrukkelijk mee in de uitkomsten van het onderzoek. Het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu vroeg rokers voor en na de accijnsverhoging op 1 april 2020 naar hun rookgedrag. Ook is gevraagd of ze rookwaar kopen in het buitenland. Vooraf ging het om vragen of ze hun gedrag dachten te veranderen bij verschillende prijsverhogingen. Bij de tweede ronde – acht maanden later – is gevraagd wat er echt was veranderd.
Ook gezondheid, niet alleen prijs
Het verschil tussen voorgenomen en werkelijk gedrag is groot. Bij de eerste bevraging gaf ongeveer 27-30 procent van de rokers aan het voornemen te hebben om te stoppen. Uiteindelijk is 11 procent daadwerkelijk gestopt. Toch is dat nog altijd bijna vier keer zo veel als de ongeveer 3 procent van de rokers die gemiddeld per jaar stoppen. Verder dacht ongeveer de helft van de rokers minder te gaan roken door de accijnsverhoging. Dat bleek achteraf 25 procent te zijn. Naast de prijsverhoging wordt gezondheid als reden genoemd om te minderen of te stoppen met roken.
Gesloten grenzen
Tijdens de voormeting kocht 20 procent van de respondenten altijd of regelmatig sigaretten in het buitenland. Vooraf dacht 34 procent (sigarettenrokers) tot 46 procent (shagrokers) dat bij prijsverhoging vaker te gaan doen. Uiteindelijk blijkt maar 4 procent van de ondervraagden vaker in het buitenland rookwaar te zijn gaan kopen. Dat zijn mensen die dicht bij de grens met België of Duitsland wonen. De reisbeperkingen door corona zijn een belangrijke verklaring voor dit lage percentage. Iets meer dan een kwart van de rokers gaf aan wel vaker in het buitenland te hebben gekocht als de grenzen open waren gebleven.
Meer gaan roken
Ongeveer een derde van de ondervraagden is ondanks de prijsverhoging tijdens het onderzoek meer sigaretten per dag gaan roken. Naar de oorzaak is in dit onderzoek niet gevraagd, maar de SARS severe acute respiratory syndrome -CoV coronavirus -2 uitbraak en coronamaatregelen spelen hierbij waarschijnlijk een rol. Dat is in lijn met resultaten van ander onderzoek van het RIVM. Uit het vragenlijstonderzoek van de corona gedragsunit (ronde 10) bleek 29 procent van de rokers (veel) vaker te zijn gaan roken, terwijl 19 procent aangeeft (veel) minder te roken. Met dit periodiek onderzoek volgen het RIVM en GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst GHOR Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio (samen met de regionale GGD’en) het gedrag van mensen en wordt hen gevraagd wat ze vinden van de gedragsmaatregelen van de overheid en hoe het fysiek, mentaal en sociaal met ze gaat in dit coronatijdperk.