Ontdekt bij uitzaaiingen
Longkanker wordt nu bij een groot deel van de patiënten pas ontdekt als er al uitzaaiingen zijn en de genezingskans flink geslonken is. Vroege ontdekking van de ziekte is dus van groot belang. Onderzoek door longarts Erik van der Heijden en klinisch technoloog Roel Verhoeven laat zien dat het gebruik van flexibele en beeldvormende apparatuur via de natuurlijke luchtwegen bijdraagt aan een nauwkeuriger diagnose.
Jaarlijks bij 13.000 mensen longkanker
Jaarlijks krijgen zo’n 13.000 mensen de diagnose longkanker. Bij de helft van deze groep bevindt de ziekte zich al in een vergevorderd stadium, en zijn er uitzaaiingen in andere organen. Behandeling beperkt zich dan over het algemeen tot het remmen van de ziekte en klachtenvermindering. Als de ziekte alleen nog in de longen zit, zijn er meer behandelmogelijkheden en is de kans op genezing groter. Daarom is het belangrijk de diagnose zo vroeg mogelijk te stellen. Dit klinkt echter simpeler dan het is. Het is vaak lastig om te zien waar de afwijkingen zich exact bevinden én of de lymfeklieren rondom de longen al betrokken zijn.
Navigatiesysteem leidt naar de afwijkingen
Onderzoekers van de afdeling Longziekten hebben samen met Philips een techniek geïntroduceerd waarbij gebruik gemaakt wordt van de natuurlijke luchtwegen, en de patiënt dezelfde dag nog naar huis kan: navigatiebronchoscopie. Deze methode heeft veel weg van een routekaart met navigatie. Röntgenfoto’s en CT-scans van de longen geven de arts als een wegenkaart een beeld van waar hij ongeveer moet zijn.
Bronchoscoop
Vervolgens brengt de arts een slang – de bronchoscoop – met videocamera via de mond bij de patiënt in. Via de natuurlijke luchtwegen gaat de bronchoscoop op weg naar de afwijkingen die zijn gevonden. Scans helpen bij het navigeren naar de juiste plek. Bovendien kan de arts niet alleen voor, maar ook tijdens deze procedure voor erg kleine, diep in de long gelegen afwijkingen gebruik maken van een cone beam CT-scan die continu zeer nauwkeurige nieuwe beelden maakt. Zo kan de arts zien dat hij de afwijking, die soms nog geen centimeter groot is, goed bereikt heeft.
Weefsel afnemen
Tegelijk kan er ook weefsel worden afgenomen zodat dit meteen onderzocht kan worden. In de afgelopen drie jaar hebben de artsen zo’n driehonderd patiënten op deze manier onderzocht. Inmiddels lukt het in 90% van de onderzoeken om de juiste diagnose te geven. Net zoveel als bij een biopt, maar zonder de eventuele complicaties. Juist door gebruik te maken van de natuurlijke luchtwegen, kunnen nu zelfs plekken aangedaan worden die voorheen niet of moeilijk bereikbaar waren.
Klaplong
Tot nu toe gebeurt diagnostiek meestal via het aanprikken van de afwijking met een naald door de borstkas (punctie) of een operatie via de borstkas waarbij een stuk weefsel wordt verkregen voor nader onderzoek. Beiden zijn ingrijpend, met in ruim 20% van de gevallen een klaplong of meerdaagse ziekenhuisopname als gevolg. Vanwege de risico’s komt niet iedereen in aanmerking voor een punctie, waardoor soms meteen overgegaan wordt op behandeling, soms zonder zekere diagnose. Daar valt winst te behalen.
Erik van der Heijden: 'Bij een derde deel tot de helft van alle patiënten die we voor longkanker opereren bestaat er onzekerheid over de diagnose. Die worden geopereerd omdat er een verdenking op longkanker is. Anderen worden bestraald of krijgen chemotherapie op basis van een verdenking. Het is uiteraard veel beter als we een zekere diagnose kunnen stellen, zodat je zo snel mogelijk diegenen kan behandelen die dat nodig hebben. Maar geen mensen onnodig behandelt.'
Ook geschikt voor lymfeklieren
Deze route via de natuurlijke luchtwegen kan ook direct gebruikt worden om in dezelfde procedure te kijken of er uitzaaiingen in de lymfeklieren rondom de longen zijn. Zo is sneller bekend of er sprake is van uitzaaiingen. Het onderzoek hiernaar (in samenwerking met medewerkers uit Bologna, Florence, Amsterdam, Fano, Modena en Kopenhagen) laat zien dat hoe stugger het weefsel is, hoe groter de kans is op afwijkingen.
Beter risicoprofiel
Met deze kennis kan er een beter risicoprofiel gemaakt worden van de verschillende lymfeklieren en van welke lymfeklieren als gevolg daarvan weefsel afgenomen moet worden voor verder onderzoek. Erik van der Heijden: 'Deze twee onderzoeken kunnen leiden tot een snellere diagnose met hopelijk beter behandelperspectief. Het verbetert de zorg die we kunnen bieden. Het is door deze methode mogelijk zowel de tumor als de lymfeklieren nauwkeuriger te diagnosticeren. Nu gaan nieuwe deuren open. Misschien kunnen we er zelfs naartoe dat we een patiënt direct kunnen behandelen. Het zou niet voor het eerst zijn dat een patiënt vraagt om de afwijking meteen weg te halen, als we er voor de diagnose toch al zijn.'