Het onderzoek dat aan deze bevinding ten grondslag ligt, is vandaag gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Diabetologia.
Het onderzoek richtte zich op deelnemers aan De Maastricht Studie. Dat is een grote studie naar de oorzaken en gevolgen van diabetes type 2 en andere chronische ziekten. Voor die studie worden in totaal meer dan achtduizend mensen in de leeftijdscategorie 40-75 jaar uit Maastricht en omstreken, bestaande uit mensen met en zonder diabetes, jarenlang medisch gevolgd en onderzocht. De onderzoekers voorzagen deelnemers aan de Maastricht Studie van beweegmeters om hun dagelijkse activiteiten te registreren. Dat levert hardere, meer betrouwbare data op dan ingevulde vragenlijsten.
Metabool syndroom
In de onderhavige studie werd bij bijna 2000 deelnemers aan De Maastricht Studie onderzocht of sedentair gedrag, lichamelijke activiteit van hogere intensiteit en fitheid – afzonderlijk of in combinatie – gerelateerd zijn aan de zogenoemde cardio-metabole gezondheid. (Cardio-metabole ziektes zijn onder meer diabetes, het metabool syndroom (een voorstadium van diabetes) en obesitas.) Uit de resultaten bleek dat veel sedentair gedrag, weinig lichamelijke actitiviteit van hoge intensiteit en een lage fitheid – afzonderlijk van elkaar – samenhingen met een hoger risico op diabetes en het metabool syndroom. Ook werd gekeken naar de gecombineerde effecten. Wat de onderzoekers vaststelden, is dat diabetes en het metabool syndroom het vaakst voorkwam bij mensen met een combinatie van lage fitheid/ veel sedentair gedrag of met een combinatie lage fitheid/ weinig lichamelijk activiteit.
Eye-opener
Opvallend was dat óók de combinatie hoge fitheid/ veel sedentair gedrag samenhangt met een hoger risico op diabetes of het metabool syndroom. Onderzoeker Jeroen van der Velde: “Dat mogelijk zelfs fitte mensen gezondheidsrisico’s lopen als ze veel zitten, is een eye-opener. We denken al gauw dat sporten ziektes als diabetes voorkomt. Maar veel zitten, bijvoorbeeld op de bank voor de tv, of in de auto, of op het werk uren achter de PC, blijkt wel degelijk een risicofactor te zijn, ook al ben je voor de rest fit.”
Staan in plaats van zitten
Om het risico op cardio-metabole ziektes te minimaliseren, lijkt het derhalve belangrijk om niet alleen veel te bewegen en regelmatig te sporten, maar ook om het zittende bestaan zo veel mogelijk te beperken. In eerder onderzoek op basis van statistische modellen berekenden de onderzoekers dat het vervangen van 30 minuten zitten door 30 minuten lopen al een gunstig effect kan hebben. Zelfs staan in plaats van zitten ging samen met een betere cardio-metabole gezondheid en een kleiner risico op diabetes, zo bleek uit het Maastrichtse onderzoek. Op dit moment wordt het onderzoek nog beperkt door het cross-sectionele karakter: doordat zowel de voorspellende variabelen (onder meer zitten) als de uitkomst (onder meer diabetes) tegelijkertijd zijn gemeten, weten we niet zeker wat precies oorzaak en gevolg is. Dit zou moeten blijken uit toekomstig onderzoek, waarbij deze metingen worden herhaald en veranderingen in gezondheid (bijvoorbeeld het krijgen van diabetes) kunnen worden bepaald. Dan kunnen we ook beter vaststellen hoeveel sedentair gedrag we moeten vermijden en hoeveel lichamelijke activiteit en in welke intensiteit we precies nodig hebben om ziektes te voorkomen dan wel zo lang mogelijk uit te stellen.