Dat concludeert onderzoeker en chirurg in opleiding Pim van Rutte, die een groot aantal aspecten van deze chirurgische ingreep onderzocht. Van Rutte promoveert op woensdag 21 december op dit onderwerp aan de TU Delft.
Bedreiging
‘Obesitas is een van de grootste bedreigingen voor de gezondheid in de 21e eeuw. Voor de meeste patiënten met zeer ernstig overgewicht (morbide obesitas) is een chirurgische ingreep de enige behandelingsvorm met bewezen langdurige effectiviteit’, zegt Pim van Rutte, chirurg in opleiding en promovendus aan de TU Delft.
‘Er bestaat echter nog geen overeenstemming over welke chirurgische techniek de beste is voor welke patiënt. Dit kan deels verklaard worden door het gebrek aan kennis over het exacte werkingsmechanisme van dit type chirurgie. Het oorspronkelijke uitgangspunt (minder kunnen eten en beperking van de opname van voedingsstoffen) blijkt slechts van beperkt belang te zijn en er is steeds meer aandacht voor metabole en hormonale veranderingen en veranderingen in de darmflora. Bovendien zijn lange-termijn resultaten om definitieve uitspraken te kunnen doen over de effectiviteit van de behandelingen nog niet bekend’.
Sleeve
‘De gastric bypass, waarbij naast een maagverkleining ook nog een omleiding van het spijsverteringskanaal wordt uitgevoerd, beschouwt men nog steeds als de gouden standaard’, verduidelijkt Van Rutte. ‘Maar de resultaten van de maagverkleining (gastric sleeve) zijn gelijk aan die van deze gouden standaard. Bij deze techniek wordt 80% van de opslagcapaciteit van de maag weggenomen. Anders dan bij een bypass worden de dunne darm en de maagklep intact gelaten. Op langere termijn geeft deze behandeling minder complicaties.
De gastric sleeve wordt in toenemende mate toegepast wereldwijd. Maar om de gastric sleeve te kunnen erkennen en toe te passen als primaire behandeling van morbide obesitas is het noodzakelijk om zowel de voordelen als de nadelen van deze procedure kritisch onder de loep te nemen’, zegt Van Rutte.
Gewichtsverlies
Van Rutte deed daarom zeer uitgebreid onderzoek naar de gastric sleeve, in samenwerking met het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven. Er zijn slechts twee andere studies die de resultaten hebben beschreven van meer dan 1000 sleeve gastrectomies. En die resultaten zijn sprekend. ‘Het overgewicht bij de patiënten blijkt met minstens tweederde te kunnen worden gereduceerd na twee jaar. Het maximaal gewichtsverlies werd bereikt na vier jaar. Bovendien verdwenen zeer veel klachten die nauw samenhangen met het overgewicht, zoals diabetes en hoge bloeddruk. Zo trad in zestig procent van de patiënten met diabetes complete remissie op na één jaar (een vergelijkbaar resultaat als na een gastric bypass).
Video
Van Rutte keek ook naar de meer technische aspecten van de operatie. Zo werden zestig ingrepen op video opgenomen en systematisch beoordeeld door twee onafhankelijke onderzoekers aan de hand van de principes van Observation Clinical Human Reliability Assessment. De dertien kritieke stappen van de gastric sleeve werden vastgesteld door een groep experts en iedere stap werd systematisch beoordeeld op het optreden van fouten mét of zonder consequentie. De gemiddelde duur van de procedure is gedurende de studieperiode significant afgenomen tot 41 minuten en hetzelfde geldt voor het percentage complicaties, terwijl de techniek min of meer consistent is gebleven.
Nieten
Het ‘vastnieten’ van de maag blijkt een kritieke stap in de procedure. ‘Het inadequaat uitvoeren van deze stap kan leiden tot serieuze complicaties. Te hoge of te lage druk van de nietjes op het weefsel kan zorgen voor lekkage van de nietjesrij. Wij vonden een lekkage-percentage van de nietjesrij van 2,3%. Nabloedingen traden op in 2,6% van de patiënten.’ ‘Het wachten is onder meer op de ontwikkeling van een apparaat dat voor de operatie de dikte van de maagwand meet en hierop direct advies geeft over de maat van de nietjes.’
Gouden standaard
‘De gastric sleeve kan, vooral voor patiënten die geen harde indicatie hebben voor de gastric bypass, de nieuwe standaard worden in de behandeling van morbide obesitas, ook voor ouderen; concludeert Van Rutte. ‘De ingreep moet wel worden beschouwd als onderdeel van een proces dat drie opeenvolgende fases bevat: pre-operatieve screening, de operatieprocedure en postoperatieve follow-up. In de afgelopen jaren en in samenwerking met onder andere de TU Delft zijn verscheidene aanpassingen gedaan binnen alle fases om een gestandaardiseerd, reproduceerbaar en leerbaar proces te ontwikkelen waarbij veiligheid en efficiëntie de belangrijkste focus hadden.’
‘Een zorgvuldige patiëntselectie na een uitvoerige screening is zeer belangrijk en er dient aandacht te blijven voor het verlagen van de belangrijkste complicaties, zoals lekkage van de nietjesrij en nabloedingen. Na de operatie dient de focus te verschuiven naar een goede postoperatieve begeleiding. Een morbide obese patiënt zal immers altijd een morbide obese patiënt blijven, en hierom is een levenslange inzet en opvolging van de leefstijlveranderingen noodzakelijk. De patiënt dient te worden ondersteund met psychologische, diëtetische en fysiotherapeutische begeleiding en een poliklinische opvolging van vijf jaar.’