Het overheidssaldo en de overheidsschuld zijn de belangrijkste indicatoren voor de toestand van de overheidsfinanciën. De Europese normen hiervoor zijn een maximaal tekort van 3 procent en een maximale schuld van 60 procent van het bbp.
Het overschot in 2019 is 3,5 miljard euro hoger dan in 2018 toen het overschot 10,6 miljard euro bedroeg, oftewel 1,4 procent van het bbp. De Nederlandse overheid behaalde over 2019 voor het vierde jaar op rij een overschot. In deze vier jaren hield de overheid in totaal 34 miljard euro over. In de afgelopen jaren lag het gerealiseerde overschot steeds hoger dan de verwachte overschotten in de begrotingen.
Schuldquote onder de 50 procent
De schuldquote, de overheidsschuld als percentage van het bbp, kwam eind 2019 uit op 48,6 procent. Dit is bijna 20 procentpunt lager dan de hoogste schuldquote die als gevolg van de kredietcrisis eind 2013 werd bereikt. Voor de kredietcrisis, eind 2007, was de schuldquote 43 procent. De schuld in euro’s was toen met 266 miljard euro een stuk lager dan de bijna 395 miljard euro van eind 2019. Het effect op de schuldquote wordt deels gecompenseerd doordat ook het bbp is gestegen (noemereffect).
De overheidsschuld eind 2019 is 11 miljard euro lager dan een jaar eerder. Niet het gehele overschot van 14 miljard euro is gebruikt voor schuldaflossing. Een deel van het overschot is besteed aan verwerving van aandelen in Air France-KLM en verstrekking van leningen en. Ook is een deel van het overschot gestald op deposito’s, die met bijna 2 miljard euro toenamen.
Collectievelastendruk verder gestegen
De overheidsinkomsten stegen met 5,0 procent tot ruim 354 miljard euro. De belastingen en sociale premies die bijna 90 procent van de inkomsten uitmaken, stegen met 18 miljard euro. Door de economische groei en verhoging van het lage btw-tarief namen de btw-opbrengsten met ruim 5 miljard euro meer dan een kwart van de toename voor hun rekening.
De loon- en inkomstenheffing steeg met 3 miljard euro. De werkgeverspremies en premies voor de basiszorg zorgden tezamen voor ruim 4 miljard extra inkomsten voor de overheid. Ook betaalden bedrijven ruim 2 miljard euro meer aan vennootschapsbelasting, die in 2019 zo meer dan het dubbele opbracht van de jaaropbrengsten in de periode 2009-2013.
De dividendbelasting leverde door een stijging van bijna 2 miljard euro ruim een derde meer op dan in 2018. Verder stegen ook de milieubelastingen in 2019 fors. Dit kwam vooral door de opslag duurzame energie en door ingeleverde CO2-emissierechten.
De collectievelastendruk steeg in 2019 verder tot 38,8 procent van het bbp. De collectievelastendruk was sinds het begin van de huidige meetmethode in 1995 niet eerder zo hoog.