Veelkleurig palet aan motieven
'Hieruit ontstaat het beeld dat er een veelkleurig palet aan motieven en meerdere verschijningsvormen zijn die maatschappelijke en economische meerwaarde hebben. Wel ligt er een taak om praktische belemmeringen weg te nemen evenals knelpunten die mensen ervaren als zij handelen uit financiële noodzaak', aldus de SER.
600.000 mensen
De SER heeft naar alle vormen gekeken waarbij banen tegelijkertijd worden gecombineerd: meerdere banen in loondienst, als zelfstandige of in de combinatie van loondienst-zelfstandige. In Nederland zijn ongeveer 600.000 mensen die banen combineren. Dit aantal groeit over een langere periode gezien langzaam, waarbij het CBS het afgelopen jaar wel een lichte daling meldt.
Motieven om baan te combineren
Er zijn meerdere motieven waarom mensen banen combineren. Mensen zoeken inhoudelijke afwisseling of combineren banen als overgangssituatie bijvoorbeeld bij de start van een eigen onderneming. Twee op de drie ‘baancombineerders’ is blij met de combinatie van banen en taken. Dankzij de combinatie kunnen zij werkzaamheden afwisselen, nieuwe mogelijkheden uitproberen en bijvoorbeeld eventuele risico’s spreiden. In deze gevallen en voor de samenleving als geheel heeft het combineren van banen economische en maatschappelijke meerwaarde.
Daarnaast zijn er mensen die banen combineren uit financiële noodzaak omdat één baan onvoldoende inkomen oplevert. Tot slot is er ook een groep mensen die combineert om te sparen voor iets extra’s.
Met name bij mensen die zijn aangewezen op lager betaald werk, werk dat beschikbaar is in kleine deeltijdbanen, ziet de raad situaties die knellen. Deze mensen hebben over het algemeen weinig vooruitzichten op persoonlijke ontwikkeling of scholing in het werk en weinig perspectief om op eigen kracht hieraan te ontsnappen. Het combineren van banen is voor deze mensen geen oplossing maar een deel van hun probleem. Zij voelen zich gevangen in het combineren van (tijdelijke) banen.
Praktische belemmeringen
Het combineren van banen brengt praktische belemmeringen met zich mee. Op de werkplek kunnen er bijvoorbeeld problemen ontstaan met het maken roosters omdat een baancombineerder minder flexibel is door verplichtingen bij de andere baan. Bij ziekte moeten bedrijfsartsen van twee verschillende werkkringen met elkaar samenwerken en dat kan problemen opleveren.
De raad constateert dat instituties en wet- en regelgeving veelal uitgaan van één baan per persoon. Bij mensen met meerdere banen kan dat administratieve problemen opleveren. Gedacht moet worden aan belastingen, verzekeringen, pensioenregelingen en afspraken in cao’s. Veelal zijn de uitzonderingssituaties formeel wel voorzien, maar vergt het regelen veel extra energie en administratie.
Advies van de raad
De raad adviseert om het combineren eenvoudiger te maken door in wet- en regelgeving rekening te houden met het hebben van meerdere banen. Daarnaast vraagt de raad aandacht voor de mensen waarbij het combineren van banen knelt. Belemmeringen voor werkgevers en werknemers moeten weggenomen worden. Er zijn al sectorale initiatieven op dit vlak, zoals het Dienstenpact in de facilitaire sector. Deze initiatieven verdienen ondersteuning en navolging.
SER-voorzitter Mariëtte Hamer: “Het is van belang om naar het fenomeen van combineren te kijken. Veel mensen zijn tevreden. Maar niet iedereen. Een van de doelstellingen van de SER is het streven naar een inclusieve samenleving. We moeten goed nadenken hoe we een samenleving creëren waarin iedereen volwaardig mee kan doen.” Commissie-voorzitter Louise Gunning: “Het combineren van banen biedt kansen, maar kan ook als zwaar worden ervaren. Het gaat erom deze werkenden perspectief te bieden op duurzame arbeidsdeelname en economische zelfstandigheid.” De SER-commissie Combinatiebanen, onder voorzitterschap van prof.dr. L.J. (Louise) Gunning-Schepers, heeft de verkenning voorbereid. Het rapport is op 16 maart 2018 in de Sociaal-Economische Raad vastgesteld.