De overheid behaalde voor het laatst een overschot in 2008. Het jaar daarop volgde door het uitbreken van de financiële crisis een tekort van 5,4 procent. Van 33,5 miljard euro tekort in 2009 ging de overheid naar 2,9 miljard euro overschot in 2016.
Inkomsten toegenomen sinds crisis, uitgaven stabiel
Na het forse tekort in 2009 waardoor Nederland in de buitensporige-tekortenprocedure terechtkwam, zijn de inkomsten van de overheid fors toegenomen en de uitgaven beteugeld. De inkomsten namen vanaf 2009 met 43 miljard euro toe tot 307 miljard euro in 2016. Het teruglopen van de opbrengsten uit aardgas drukte de groei van de inkomsten wel. De aardgasbaten daalden van boven de 10 miljard euro in de periode 2008–2014 naar ruim 2 miljard euro in 2016. Sinds 2010 zijn de overheidsuitgaven gestabiliseerd op iets boven de 300 miljard euro. De overheidsuitgaven in 2016 bedroegen 304,1 miljard euro.
Belasting- en premiedruk naar recordhoogte
De overheidsinkomsten stegen in 2016 met meer dan 14 miljard euro ten opzichte van 2015. Hogere belasting- en premieopbrengsten van 17 miljard euro waren hiervoor verantwoordelijk. De belasting- en premiedruk kwam hierdoor uit op de recordstand van 38,7 procent. De inkomsten uit loon- en inkomstenbelasting en sociale premies namen met een kleine 7 miljard euro toe. De ontvangsten uit de btw en de vennootschapsbelasting waren respectievelijk bijna 4 en bijna 5 miljard euro hoger. De inkomsten uit de vennootschapsbelasting namen met een derde toe. Economische groei werkt veelal vertraagd door in de vennootschapsbelasting doordat verliezen uit eerdere jaren verrekend kunnen worden met belastbare winst uit een ander jaar. Wanneer deze verliesvoorraad is opgedroogd, kan de vennootschapsbelasting ineens rap toenemen zoals in afgelopen jaar. Lagere aardgasbaten hadden een negatief effect op de inkomsten van 3 miljard euro.
Overheidsuitgaven licht gedaald
De overheidsuitgaven daalden met bijna 3 miljard euro in 2016. De afdrachten aan de Europese Unie waren bijna 4 miljard euro lager. Daarvan is 3 miljard euro eenmalig als gevolg van een korting (met terugwerkende kracht) op deze afdrachten. De rentelasten namen af met bijna 1 miljard euro. Daarentegen stegen de uitgaven aan lonen en salarissen van ambtenaren, evenals de lasten voor sociale uitkeringen. De sociale uitkeringen namen met 3 miljard euro toe, voornamelijk door hogere zorguitgaven en hogere AOW-uitkeringslasten.