De aangiften van bijna een kwart van de ondernemingen wordt vrijwel niet meer geïnspecteerd. De Belastingdienst is sinds 2005 overgestapt op het systeem 'horizontaal toezicht'. Dat houdt in dat wanneer bedrijven meer informatie met de Belastingdienst delen en hun basisadministratie op orde hebben, de Belastingdienst niet verder in de boeken duikt. Het systeem is gebaseerd op samenwerking en niet op wantrouwen, zo schrijven de kranten.
Naïef en onverantwoord
Ger Fuchs, oud-directeur grote ondernemingen bij de Belastingdienst, zegt in de krant: 'Dit systeem is naïef en onverantwoord. Ik heb nog nooit een groot bedrijf gezien dat niet fraudeert.' Veel inspecteurs vermoeden dat het systeem minder belastingopbrengst genereert dan het oude systeem waarin de boeken actief werden gecontroleerd. Toenmalig staatssecretaris Willem Vermeend zegt in de krant dat het systeem is ingevoerd omdat bedrijven er belang bij hebben. Al in 2005 schreef de Belastingdienst dat het met 'horizontaal toezicht' bedrijven naar Nederland wil trekken.
Geen tijdsbesparing
In 2011 heeft de Belastingdienst zelf opdracht gegeven om het effect van 'horizontaal toezicht' in kaart te brengen. Dit gebeurde door een commissie onder leiding van hoogleraar Leo Stevens. De commissie concludeerde dat het nieuwe toezichtssysteem waarschijnlijk geen tijdsbesparing oplevert. Volgens de inspecteurs kost het systeem zelfs meer tijd, omdat zij vaker moeten overleggen met bedrijven. Medewerkers van de Belastingdienst klagen in 2011 bij de vakbondsorganisatie FNV over het feit dat zij vanwege dit systeem hun werk niet meer goed kunnen doen en dat de Belastingdienst daardoor jaarlijks miljarden misloopt.
Staatssecretaris Wiebes van Financiën wil echter niets veranderen aan het systeem. In 2015 schrijft hij in een brief aan de Tweede Kamer:' Horizontaal toezicht is een van de sterktes van ons belastingstelsel en draagt bij aan onze goede handelsrelaties. Daar willen we geen afstand van doen.'
Steeds meer bedrijven doen mee
Volgens Trouw doen steeds meer bedrijven mee met deze nieuwe werkwijze. In 2012 ging het nog om 1620 grote ondernemingen en 87.000 midden- en kleinbedrijven. Dat aantal is nu opgelopen naar respectievelijk 2000 en 130.000. De boekenonderzoeken daalden ondertussen flink: in 2015 ging het om 26.000 stuks, 12.000 minder dan het jaar ervoor.