'Daarnaast zorgt het langdurige ruime monetaire beleid van de ECB samen met de aanhoudend lage rente voor nieuwe economische risico’s. Ook kan een nieuwe internationale standaardisatie van risico’s van hypotheken leiden tot een daling van het aantal verstrekte hypotheken in Nederland', aldus het CPB.
Raamwerk incompleet
Het Europees institutioneel raamwerk voor banken is nog steeds niet compleet. Hierdoor is niet duidelijk wie er bij faillissement van een bank opdraait voor de financiële verliezen. Zo blijft het onzeker of het zogeheten bail-in op een consistente manier binnen Europa zal worden toegepast. Bij bail-in dragen private partijen de kosten van falende banken.
Ondertussen stijgt de uitgifte van bail-inbare schuld. Dit lijkt een nieuwe bron van systeemrisico te worden. De vicieuze cirkel tussen overheden en banken blijft ook in stand door het ontbreken van een volwaardig Europees depositogarantiestelsel en de nulweging van staatsobligaties in het risicomandje van banken.
Ook het aanhoudend ruime monetaire beleid van centrale banken is niet zonder risico’s. Monetaire maatregelen kunnen uitgewerkt raken als na verloop van tijd expansief beleid als normaal wordt beschouwd. Daarnaast plaatst de toekomstige afbouw van kwantitatieve verruiming beleidsmakers voor nieuwe uitdagingen.
Een draaiboek voor een exitstrategie is niet voorhanden en recente pogingen van de Federal Reserve Bank illustreren hoe lastig het afbouwen van expansief monetair beleid in een vervlochten wereldeconomie is.
De aanhoudende lage rente ondermijnt vooral de vermogenspositie van pensioenfondsen en levensverzekeraars. Pensioenfondsen beschikken over meerdere herstelmogelijkheden, waaronder lagere indexatie en het korten van uitkeringen, maar de inzet daarvan zal zijn weerslag op de economie hebben.
Een striktere wettelijke basis voor het beleggingsbeleid van pensioenfondsen dat meer in lijn is met de leeftijdsopbouw van het fonds, had dit risico kunnen verkleinen. De situatie bij levensverzekeraars is nog zorgelijker. Herstelmogelijkheden zijn beperkt door de onzekere afwikkeling van woekerpolissen en een afkalvende markt.
De internationale standaardisering van de inschatting van risico’s op hypotheken (door middel van zogeheten risicogewichten) kan tijdelijk leiden tot een beperktere beschikbaarheid van hypothecair krediet. Maar als pensioenfondsen en verzekeraars ook hypotheken gaan verstrekken, blijven de gevolgen voor de hypothecaire kredietverlening en de woningmarkt beperkt.
Het CPB stelt deze jaarlijkse Risicorapportage van de financiële markten op sinds 2012 op verzoek van de Tweede Kamer, als uitvloeisel van de aanbevelingen van de eerste parlementaire onderzoekscommissie De Wit.