Van de 150.000 leerlingen die vorig jaar de Citotoets maakten, vergeleek de onderwijsinspectie de scores met het advies van de basisschool voor wat betreft het vervolgonderwijs. Daaruit bleek dat op ongeveer 500 van de 5800 onderzochte scholen meer dan de helft van de leerlingen een hoger advies krijgt dan de Cito-score aangeeft en bij 1000 scholen geldt voor 40 procent van de leerlingen.
Op zich kan een leerkracht een leerling een ander advies geven dan men op basis van de Cito-score zou verwachten. De leerkracht kent de leerling en weet hoe deze zich heeft ontwikkeld. Roel Bosker, hoogleraar onderwijskunde in Groningen zegt hierover in de krant: .. het heeft enorme consequenties als leerlingen met exact dezelfde kenmerken en omstandigheden op de ene plek meer kansen hebben dan op de andere. Want een schooladvies werkt in hoge mate als een self-fulfilling prophecy. Als je eenmaal in de havo-vwo-stroom zit, is de kans groot dat je erin blijft. Zit je er niet in, dan is het moeilijk om er te komen.'
De inspectie gaat nu een onderzoek in stellen en volgens hoogleraar Roel Bosker en onderwijsonderzoeker Paul Jungbluth (Universiteit Maastricht) is dit hoognodig, zo laten zij in Trouw weten. Jungbluth vermoedt dat de hogere schooladviezen in de grote steden komen door druk van hoogopgeleide ouders op leraren. Uit onderzoek blijkt dat vooral in de vier grote steden hogere adviezen worden gegeven.
De Tweede Kamer besloot vorige maand dat de Cito-toets vanaf 2015 pas afgenomen mag worden als de leerlingen al een schooladvies hebben gekregen en zich hebben ingeschreven bij een middelbare school. De toets zou dan op zijn vroegst eind april mogen zijn.