Kijken naar zon op foto doet oogpupillen verkleinen

De onderzoeksresultaten lijken erop te duiden dat reflexen onbewust gestuurd worden door het begrip van wat je ziet. Cognitief psycholoog Marnix Naber, die met NWO-financiering een jaar onderzoek deed aan de Universiteit Harvard, publiceert op 20 mei over zijn onderzoek in het open-accesstijdschrift Journal of Vision.

Marnix Naber liet aan proefpersonen foto's en cartoons zien van scenes met zon of zonder zon op de achtergrond. De foto's en tekeningen waren vergelijkbaar qua helderheid en hadden eenzelfde contrast tussen licht en donker. Toch bleken de pupillen van de proefpersonen zich sterker te vernauwen bij het zien van een foto of cartoon met een zon dan bij het zien van een foto of cartoon zonder zon.

Cognitieve interpretatie
Naber en zijn begeleider, professor Ken Nakayama, interpreteren dit pupileffect als een beschermingsmechanisme. 'Op basis van verschillende kenmerken herkennen de hersenen razendsnel een zon als een zon,' licht Naber toe. 'Deze cognitieve interpretatie beinvloedt vervolgens de pupilreflex.

Wanneer er een mogelijk schadelijke prikkel wordt getoond, denkt het visuele hersensysteem dat het zich moet beschermen tegen overmatige blootstelling aan de prikkel.' De hersenen reageren door de pupil kleiner te maken, ongeacht of het om de echte zon gaat of slechts om een afbeelding van de zon.

Pupil-reflex controleren
De onderzoekers presenteerden de zonnige foto's normaal of op de kop. De omgedraaide foto maakte het lastig voor de proefpersonen om de fotoscene als geheel te overzien en te herkennen. Het tonen van normale afbeeldingen met zon verkleinde de pupil, maar de pupil reageerde nauwelijks op de omgedraaide plaatjes. Dit bevestigt de theorie dat de cognitieve interpretatie van een scene belangrijk is voor de totstandkoming van een reflex. Het onderzoek suggereert ook dat gedachtes en cognitie, zoals waarneming en begrip, meer controle hebben over reflexen dan voorheen werd aangenomen.

Alzheimer aflezen
De ontdekking dat de pupilreflex sterk gekoppeld is aan cognitie, kan belangrijke implicaties hebben voor medisch en psychologisch onderzoek. 'Aandoeningen zoals Alzheimer hebben nadelige gevolgen voor de cognitie. Het zou goed kunnen dat de pupillen van Alzheimer patienten daarom op een andere wijze op de zon(afbeeldingen) reageren dan dit voor andere mensen geldt. In de toekomst wordt het wellicht mogelijk om aan de hand van visuele prikkels aan iemands pupilreflex af te lezen of hij of zij aan Alzheimer lijdt,' oppert Marnix. Vervolgonderzoek dient uit te wijzen of de huidige methode van het meten van de pupil (pupillometrie) inderdaad betrouwbaar is voor het ontdekken van hersenaandoeningen.

Naber is momenteel verbonden als onderzoeker aan de Universiteit Leiden.