Genetische mutaties die wel bij kinderen maar niet bij hun ouders voorkomen, worden de novo (nieuwe) mutaties genoemd. Dergelijke mutaties zijn ontstaan in de zaad- of eicel. Om dergelijke mutaties op te sporen worden meestal alle genen van vader, moeder en kind met elkaar vergeleken (trio exoom sequencing).
Speciale statistiek
Vaak is niet meteen duidelijk of een verandering in een van de drie miljard letters ook daadwerkelijk de oorzaak is van een aandoening – in dit geval een verstandelijke beperking. Christian Gilissen, bioinformaticus bij de afdeling Genetica van het Radboudumc, ontwikkelt speciale statistische technieken om zoveel mogelijk genen uit die informatie naar boven te halen die daadwerkelijk de oorzaak zijn van een verstandelijke beperking.
“Ditmaal hebben we de genetische informatie van 820 kinderen met een verstandelijke beperking en hun ouders bekeken. De resultaten hebben we gecombineerd en vergeleken met eerder genetisch onderzoek bij andere patiëntengroepen met dezelfde aandoening. We kwamen daarbij al bekende genen tegen, maar ook tien genen die niet eerder met een verstandelijke beperking in verband zijn gebracht.”
Genen en gestalte
De onderzoekers vergeleken ook de patiënten die allemaal (verschillende) mutaties in hetzelfde gen hadden. Dat deden ze voor elk van de tien nieuw ontdekte genen. Gilissen: “We zien dan, dat voor de meeste van deze tien genen de patiënten in hun uiterlijke kenmerken sterke overeenkomsten vertonen. De genetische vingerafdruk van de mutatie is als het ware aan de buitenkant van het lichaam zichtbaar.”
Daarnaast zagen de onderzoekers dat deze genen in gezonde mensen maar weinig variaties hebben. Gilissen: “Die intolerantie voor veranderingen, dat is een kenmerk dat we vaker zien bij de (al bekende) genen voor verstandelijke beperking. Veranderingen in zo’n ‘intolerant’ gen leiden dan relatief snel tot een verstandelijke beperking.”
Dezelfde genen, verschillende aandoeningen
Wanneer niet alleen wordt gekeken naar de genen van mensen met een verstandelijke beperking, maar ook naar de (gemuteerde) genen die autisme, schizofrenie, epilepsie of een andere ontwikkelingsstoornis kunnen veroorzaken, dan valt nog iets anders op. Gilissen: “Dan vinden we vier extra genen met mutaties in twee of meer van deze patiëntengroepen. Dat is een interessant gegeven, want mogelijk leveren deze genen een bijdrage aan meerdere aandoeningen."